Tình trạng áp xe vú sau sinh khiến không ít mẹ bỉm lo lắng vì ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng cho con bú. Tìm hiểu ngay những dấu hiệu cảnh báo áp xe vú sau sinh và cách khắc phục chuẩn khoa học trong bài viết sau đây mẹ nhé!
1. Áp xe vú sau sinh là gì?
Áp xe vú sau sinh là tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng khiến mủ tích tụ trong mô vú của phụ nữ. Một tỷ lệ không nhỏ áp xe vú xuất hiện từ tuần thứ 3 đến tuần thứ 8 sau sinh, khi mẹ bỉm đang cho con bú.
Tình trạng này thường bắt đầu với các dấu hiệu viêm như sưng tấy, nóng đỏ và đau nhức. Nếu không được điều trị kịp thời, viêm có thể tiến triển qua ba giai đoạn: từ giai đoạn viêm ban đầu, hình thành ổ áp xe, đến giai đoạn hoại tử. Vị trí ổ áp xe có thể xuất hiện ở nhiều khu vực khác nhau của vú, bao gồm phía trước, trong hoặc sau tuyến vú.
Áp xe vú sau sinh là tình trạng viêm nhiễm nghiêm trọng khiến mủ tích tụ trong mô vú của phụ nữ
2. Nguyên nhân gây áp xe vú sau sinh
Đa phần các trường hợp áp xe vú sau sinh là hệ quả của tình trạng tắc tia sữa kết hợp với sự xâm nhập của vi khuẩn vào các ống dẫn sữa. Phổ biến nhất là do vi khuẩn tụ cầu vàng Staphylococcus aureus, ngoài ra còn có các tác nhân như tụ cầu, liên cầu, trực khuẩn và vi khuẩn kị khí. Tình trạng này thường xảy ra trong tháng đầu sau sinh, khi quá trình chăm sóc tuyến vú chưa được chú trọng đúng mức.
Khi tia sữa bị tắc, sữa không thể thoát ra ngoài, tích tụ lại và vón cục trong ống dẫn sữa và tuyến vú. Sự căng giãn kéo dài của ống dẫn sữa không chỉ khiến mẹ đau đớn mà còn tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và phát triển, dẫn đến viêm nhiễm và hình thành ổ áp xe. Khoảng 85% trường hợp áp xe vú trong tháng đầu sau sinh liên quan đến tình trạng tắc tia sữa.
Những yếu tố nguy cơ dẫn đến tắc tia sữa:
- Nhiều bà mẹ không vắt bỏ lượng sữa dư thừa sau khi bé bú, dẫn đến sữa ứ đọng và làm tăng nguy cơ tắc tia sữa. Nguyên nhân này đặc biệt phổ biến ở những người mới sinh con lần đầu.
- Mẹ mặc áo ngực quá chật hoặc địu bé sai cách gây chèn ép lên các tuyến sữa, làm hẹp ống dẫn sữa và dẫn đến tắc nghẽn. Ngoài ra, tình trạng này kéo dài có thể làm suy giảm tuần hoàn máu và gây viêm tuyến vú.
- Bé ngậm lâu nhưng không đủ lực bú cũng khiến mẹ bị căng tức tuyến sữa, gây khó chịu và dễ hình thành áp xe.
Ngoài tắc tia sữa, những nguyên nhân khác dẫn đến áp xe vú sau sinh có thể kể đến như:
- Cho con bú sai cách: Bé bú không đúng khớp ngậm, bú yếu hoặc cắn đầu vú mẹ làm tổn thương da tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập vào tuyến vú gây áp xe.
- Vệ sinh kém: Không vệ sinh vùng ngực trước và sau khi cho con bú tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tuyến vú.
- Căng thẳng sau sinh: Stress hoặc trầm cảm khiến cơ thể mẹ giảm tiết hormone oxytocin, ảnh hưởng đến dòng chảy sữa.
- Hệ miễn dịch suy giảm: Phụ nữ thiếu ngủ, ăn uống kém hoặc làm việc quá sức sau sinh dễ bị viêm tuyến vú và áp xe.
Nguy cơ áp xe vú sau sinh cũng cao hơn ở phụ nữ sinh con sau 30 tuổi, sinh con so, em bé sinh sau tuần thai 41 hoặc có tiền sử viêm vú trước đây.
Đa phần các trường hợp áp xe vú sau sinh là hệ quả của tình trạng tắc tia sữa kết hợp với sự xâm nhập của vi khuẩn vào các ống dẫn sữa
3. Dấu hiệu áp xe vú sau sinh cần lưu ý
Tình trạng áp xe vú sau sinh thường gây ra những triệu chứng rõ rệt tại chỗ và toàn thân.
Các dấu hiệu tại vùng vú
- Bầu ngực trở nên căng cứng, nóng rát và đau nhức, nhất là khi chạm vào.
- Da ở vùng áp xe có thể bị đỏ ửng, sẫm màu hơn bình thường, khi sờ vào thấy nóng.
- Sờ có thể cảm nhận một hoặc nhiều khối cứng chắc, gây đau dữ dội
- Núm vú có thể bị thụt vào hoặc xuất hiện mủ chảy ra. Sữa có mùi hôi hoặc lẫn mủ, bé từ chối bú
- Lượng sữa tiết ra giảm
Các triệu chứng toàn thân
- Sốt cao 38 - 40 độ C
- Đau đầu
- Người mệt mỏi, ớn lạnh
- Ăn uống kém
Khi gặp bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, mẹ cần nhanh chóng đến cơ sở y tế để được bác sĩ chẩn đoán chính xác. Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng, kiểm tra tình trạng vú và thực hiện các xét nghiệm như siêu âm hoặc xét nghiệm công thức máu để đánh giá mức độ viêm nhiễm. Nếu cần thiết, bác sĩ có thể chọc hút ổ áp xe để cấy vi khuẩn làm kháng sinh và loại trừ nguy cơ ung thư vú.
Tình trạng áp xe vú sau sinh thường gây ra những triệu chứng rõ rệt tại chỗ và toàn thân.
4. Áp xe vú sau sinh có nguy hiểm không?
Áp xe vú không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ mà còn tác động trực tiếp đến khả năng cho con bú và làm tăng nguy cơ các biến chứng nguy hiểm.
Ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ và khả năng tiết sữa
- Mất sữa hoặc giảm sữa: Áp xe vú có thể làm sữa mẹ lẫn mủ hoặc có mùi hôi khó chịu, khiến bé không thể bú được. Trong trường hợp nặng, ổ áp xe lớn gây hoại tử hoặc tổn thương tuyến vú, dẫn đến mất khả năng tiết sữa hoàn toàn.
- Đau đớn kéo dài: Cơn đau ở vùng ngực khiến mẹ gặp khó khăn trong các hoạt động hàng ngày và ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ, kéo theo suy nhược cơ thể và nguy cơ trầm cảm sau sinh.
Nguy cơ nhiễm trùng lan tỏa và bệnh lý khác
- Nhiễm trùng cơ quan lân cận: Ở những mẹ có sức đề kháng kém, ổ áp xe có thể lan rộng, gây nhiễm trùng các vùng khác như hạch bạch huyết, cơ quan nội tạng. Nếu vi khuẩn từ ổ áp xe xâm nhập vào máu, mẹ có nguy cơ gặp tình trạng nhiễm khuẩn huyết, dẫn đến tụt huyết áp, suy đa cơ quan và thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
- Hoại tử mô mỡ tuyến vú: Tình trạng áp xe không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến hoại tử, làm mất cấu trúc tự nhiên của bầu ngực. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn làm tăng nguy cơ nhiễm trùng tái phát.
- Viêm xơ tuyến vú: Nếu ổ áp xe không được xử lý triệt để, các mô viêm có thể phát triển thành viêm xơ tuyến vú, gây cản trở hoạt động của tuyến sữa.
- Nguy cơ ung thư vú: Một số trường hợp áp xe vú có thể tạo điều kiện cho sự phát triển của các tế bào bất thường, làm tăng nguy cơ mắc ung thư vú trong tương lai.
Áp xe vú không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ mà còn tác động trực tiếp đến khả năng cho con bú và làm tăng nguy cơ các biến chứng nguy hiểm.
5. Các biện pháp điều trị áp xe vú sau sinh
Điều trị áp xe vú sau sinh phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng áp xe và sức khỏe của mẹ.
- Chăm sóc tại nhà: Trong trường hợp áp xe vú nhẹ, các bác sĩ có thể chỉ định mẹ điều chỉnh chế độ ăn uống và nghỉ ngơi hợp lý để tăng cường sức khỏe. Đối với vú bị áp xe, mẹ nên massage nhẹ nhàng, vắt hoặc hút bỏ sữa để làm thông tia sữa, kết hợp với việc vệ sinh bầu vú sạch sẽ để giảm nguy cơ nhiễm trùng.
- Sử dụng kháng sinh: Nếu áp xe vú không thuyên giảm sau khi thực hiện các biện pháp chăm sóc tại nhà, bác sĩ sẽ chỉ định mẹ sử dụng thuốc kháng sinh. Mục tiêu của việc sử dụng kháng sinh là giúp giảm viêm nhiễm, giảm đau nhức và ngăn ngừa tình trạng viêm lan rộng. Kháng sinh có thể được chỉ định theo đường uống hoặc tiêm tùy thuộc vào mức độ nhiễm trùng.
- Chích rạch và dẫn lưu mủ: Khi ổ áp xe vú vẫn không giảm sau khi dùng kháng sinh, bác sĩ có thể chỉ định phương pháp chích rạch để dẫn lưu mủ. Phương pháp này được thực hiện dưới hướng dẫn của siêu âm để đảm bảo độ chính xác. Việc tháo mủ sẽ giúp giảm áp lực tại khu vực bị nhiễm trùng và làm giảm đau. Sau khi tháo mủ, bác sĩ sẽ vệ sinh vú bằng dung dịch sát khuẩn và kê đơn kháng sinh để tiếp tục điều trị.
- Phẫu thuật điều trị áp xe vú lớn: Phương pháp này áp dụng trong trường hợp ổ áp xe có kích thước lớn hoặc không đáp ứng với các phương pháp kể trên. Quá trình phẫu thuật sẽ bao gồm việc cắt bỏ ổ áp xe và đặt ống dẫn lưu để tiếp tục dẫn lưu mủ. Sau phẫu thuật, bác sĩ sẽ tiếp tục theo dõi, làm sạch vết mổ và kê kháng sinh để giúp mẹ phục hồi nhanh chóng.
Điều trị áp xe vú sau sinh phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng áp xe và sức khỏe của mẹ.
6. Bị áp xe vú có nên cho con bú không?
Có không ít mẹ bỉm thắc mắc bị áp xe vú có nên cho con bú không do lo ngại không đảm bảo được dinh dưỡng liên tục cho con. Theo các chuyên gia, trong trường hợp này, việc cho con bú trực tiếp từ bầu ngực bị áp xe không được khuyến khích. Việc cho bé bú trực tiếp từ bầu ngực bị áp xe có thể làm tình trạng nhiễm trùng trở nên trầm trọng hơn. Không chỉ vậy, khi bé bú, vi khuẩn từ ổ áp xe có thể lây truyền sang bé gây rối loạn tiêu hóa,...
Mẹ vẫn có thể tiếp tục cho bé bú từ bầu ngực không bị áp xe để đảm bảo nguồn dinh dưỡng quý giá từ sữa mẹ. Tuy nhiên, nếu mẹ sử dụng thuốc, đặc biệt là thuốc kháng sinh để điều trị áp xe, mẹ nên hạn chế cho bé bú hoặc vắt sữa.
Ngoài ra, khi mẹ được đặt ống dẫn lưu ở vết thương, mẹ có thể vắt sữa để đảm bảo bé vẫn nhận được sữa mẹ. Một số người lo ngại rằng việc vắt sữa trong khi có ống dẫn lưu sẽ khiến vết thương lâu lành, nhưng thực tế, các yếu tố miễn dịch trong sữa mẹ có thể hỗ trợ quá trình lành vết thương và ngăn ngừa nhiễm trùng kéo dài.
Sau khi ổ áp xe được điều trị và vết thương lành lại, việc tiếp tục cho con bú từ bầu ngực này sẽ không gây hại và có thể giúp ngực phục hồi nhanh chóng. Mẹ cần kiên nhẫn trong quá trình phục hồi và luôn tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé.
Theo các chuyên gia, việc cho con bú trực tiếp từ bầu ngực bị áp xe không được khuyến khích.
7. Hướng dẫn mẹ bầu phòng ngừa áp xe vú sau sinh
Những nguyên nhân gây áp xe vú sau sinh đều có thể kiểm soát được thông qua việc chăm sóc bầu ngực đúng cách và tuân thủ các nguyên tắc vệ sinh. Hiểu rõ căn nguyên giúp các mẹ sau sinh phòng ngừa hiệu quả và giảm thiểu nguy cơ mắc áp xe vú, đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và bé.
Các biện pháp phòng ngừa áp xe vú sau sinh mẹ cần lưu ý:
- Làm sạch đầu núm vú và bầu ngực cả trước và sau khi cho con bú: Dùng khăn sạch thấm nước ấm để vệ sinh nhẹ nhàng, tránh gây tổn thương cho núm vú.
- Đảm bảo bé bú đúng cách và bú hết mỗi bên vú. Sau khi bé bú xong, nếu sữa còn dư, mẹ cần vắt hoặc hút sạch để tránh tắc tia sữa.
- Tránh để đầu núm vú bị trầy xước hoặc nứt khi cho bé bú. Mẹ có thể sử dụng các sản phẩm dưỡng ẩm phù hợp để bảo vệ đầu núm vú.
- Rửa tay sạch sẽ trước khi cho bé bú để ngăn ngừa vi khuẩn xâm nhập vào vú.
- Chọn áo ngực thoải mái, có chất liệu mềm mại và không gây áp lực lên bầu ngực.
- Hạn chế việc địu bé trước ngực quá lâu, vì điều này có thể gây tác động mạnh lên vú và làm tăng nguy cơ viêm nhiễm.
- Áp dụng chế độ dinh dưỡng khoa học, bổ sung đủ vitamin và khoáng chất; đồng thời nghỉ ngơi đầy đủ, tránh căng thẳng hay mệt mỏi. Mẹ cũng nên tham gia các hoạt động thể chất nhẹ nhàng để cải thiện sức khỏe tổng thể, giúp cơ thể dễ dàng chống lại các tác nhân gây viêm nhiễm.
Nguyên nhân gây áp xe vú sau sinh có thể kiểm soát được thông qua việc chăm sóc bầu ngực đúng cách và tuân thủ các nguyên tắc vệ sinh.
Với các thông tin đã chia sẻ, hy vọng mẹ sẽ hiểu rõ hơn về áp xe vú sau sinh và các phương pháp phòng ngừa tình trạng này để tránh rủi ro về sức khỏe. Mẹ hãy chú ý chăm sóc bầu ngực và thăm khám khi có bất kỳ dấu hiệu bất thường để bảo vệ sức khỏe của mẹ và bé.
