Nếu bạn bị ong, ong bắp cày, kiến vàng hoặc kiến lửa đốt, bạn có biết mình có bị dị ứng hay không?
Những vết đốt đó là tác nhân gây dị ứng phổ biến. Hầu hết mọi người đều không bị dị ứng. Bằng cách biết sự khác biệt, bạn có thể quyết định xem mình có cần gặp bác sĩ không.
3 loại phản ứng khi bị côn trùng đốt
Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng khi bị côn trùng đốt khác nhau ở mỗi người. Tuy nhiên, nhìn chung có ba loại phản ứng:
- Phản ứng bình thường: Gây đau, sưng và đỏ quanh vết đốt.
- Phản ứng cục bộ lớn: Vùng sưng lan rộng ra ngoài vết đốt. Ví dụ, nếu bị đốt vào mắt cá chân, cả chân có thể bị sưng. Mặc dù trông có vẻ nghiêm trọng nhưng thường không nguy hiểm hơn phản ứng bình thường. Vùng sưng sẽ giảm dần trong vòng 5-10 ngày.
- Phản ứng dị ứng: Là phản ứng nghiêm trọng nhất và cần được điều trị ngay lập tức.
Phản ứng dị ứng là mức độ cao nhất, nguy hiểm nhất khi bị côn trùng đốt
Dấu hiệu dị ứng khi bị côn trùng đốt
Dị ứng nhẹ thường xuất hiện các triệu chứng tại vị trí bị đốt như:
- Đau
- Đỏ
- Nổi nốt giống mụn
- Sưng nhẹ đến vừa
- Cảm giác nóng
- Ngứa
Dị ứng nặng (phản vệ) là tình trạng nguy hiểm và cần được cấp cứu ngay lập tức. Có thể xuất hiện các triệu chứng như:
- Khó thở
- Nổi mề đay với phát ban đỏ, ngứa và lan rộng
- Sưng mặt, họng hoặc bất kỳ phần nào của miệng và lưỡi
- Khò khè hoặc khó nuốt
- Mệt mỏi, lo lắng
- Tim đập nhanh
- Chóng mặt, huyết áp thấp
- Đau bụng, buồn nôn hoặc tiêu chảy
Nếu bạn gặp phải bất kỳ triệu chứng nào trên, hãy đến ngay cơ sở y tế gần nhất.
Dị ứng vết đốt côn trùng phổ biến như thế nào?
Ở Mỹ, có khoảng 2 triệu người bị dị ứng với nọc độc của các loại ong. Nếu bạn bị dị ứng với nọc ong, bạn cũng có thể bị dị ứng với ong vàng, ong bắp cày. Nhiều người trong số họ có nguy cơ bị dị ứng nặng, thậm chí đe dọa tính mạng.
Cách xử lý khi bị côn trùng đốt (nếu không bị dị ứng)
Đầu tiên, nếu bạn bị đốt ở tay, hãy tháo ngay các vòng đeo tay để tránh làm vết đốt bị sưng tấy hơn.
Nếu bị ong đốt, ong thường để lại một túi nọc và một ngòi chích trong da bạn. Dùng móng tay hoặc thẻ cứng cạo nhẹ nhàng để lấy túi nọc độc và ngòi chích ra khỏi da. Không dùng tay bóp hoặc kéo vì sẽ làm nọc độc lan rộng.
Rửa vùng bị đốt bằng xà phòng và nước sạch, sau đó thoa thuốc sát trùng lên vết thương.
Bôi kem hoặc gel làm dịu da như kem hydrocortisone hoặc calamine, và che vùng đó bằng băng gạc khô, vô trùng.
Nếu sưng, dùng túi đá hoặc khăn lạnh chườm lên vết đốt.
Uống thuốc kháng histamine không kê đơn để giảm ngứa và sưng. Trẻ em dưới 2 tuổi hoặc phụ nữ mang thai chỉ dùng thuốc này theo chỉ dẫn của bác sĩ. (Nếu bạn đang mang thai, tốt nhất là nên hỏi bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thuốc nào.)
Bạn cũng có thể uống thuốc giảm đau NSAID như ibuprofen.
Trước khi dùng thuốc, bạn nên đọc kỹ hướng dẫn sử dụng. Cha mẹ và những người có tình trạng bệnh lý nên hỏi dược sĩ nếu có thắc mắc về việc sử dụng thuốc.
Điều trị khi bị dị ứng nặng với nọc độc
Nếu bạn bị dị ứng nặng với nọc độc của côn trùng, hãy tiêm ngay thuốc adrenaline (epinephrine) để cấp cứu. Thuốc này sẽ giúp ngăn chặn các phản ứng dị ứng nguy hiểm hơn xảy ra.
Ngay cả khi các triệu chứng có vẻ đã giảm, bạn vẫn cần gọi cấp cứu để được đưa đến bệnh viện. Bạn có thể phải ở lại bệnh viện để theo dõi tình trạng sức khỏe. Nếu bạn từng bị dị ứng với nọc độc côn trùng, hãy luôn mang theo bút tiêm adrenaline bên mình để phòng trường hợp bị đốt lại.
Cách phòng tránh bị côn trùng đốt
Mặc dù không thể tránh hoàn toàn bị côn trùng đốt, nhưng bạn có thể giảm thiểu nguy cơ bằng cách làm theo những điều sau:
1. Học cách nhận biết tổ côn trùng và tránh xa chúng. Ong vàng làm tổ dưới đất trong những đống đất hoặc gỗ cũ. Ong mật sống trong tổ ong. Ong bắp cày và tò vò làm tổ trên cây, bụi rậm và trong các tòa nhà.
2. Khi ra ngoài, bạn nên mang giày và tất.
3. Mặc áo dài tay, quần dài, tất và giày khi ở nơi có nhiều cây cối hoặc rừng.
4. Tránh sử dụng nước hoa hoặc mặc quần áo màu sáng, vì chúng thường thu hút côn trùng.
5. Nếu bạn bị dị ứng nặng, hãy luôn có người đi cùng khi đi bộ, đi thuyền, bơi, chơi golf hoặc tham gia các hoạt động ngoài trời khác, đề phòng trường hợp khẩn cấp.
6. Cân nhắc lắp màn chắn cửa sổ và cửa ra vào để ngăn côn trùng vào nhà. Bạn cũng có thể sử dụng thuốc xịt đuổi côn trùng khi ra ngoài.
7. Thường xuyên vệ sinh thùng rác và đậy kín để tránh thu hút côn trùng.
8. Cắt tỉa hoặc loại bỏ những loại cây, hoa thu hút côn trùng xung quanh nhà.
Ngoài ra, nếu bạn bị dị ứng nặng, hãy luôn đeo thẻ cảnh báo dị ứng. Cũng nên giữ sẵn ống tiêm tự động epinephrine phòng trường hợp khẩn cấp.
Ống tiêm tự động Epinephrine là gì?
Đây là một loại bút tiêm chứa thuốc adrenaline (epinephrine), giúp bạn tự xử lý khi bị dị ứng nặng do vết đốt côn trùng. Nếu bị đốt, bạn có thể tự tiêm thuốc này ngay lập tức để giảm các triệu chứng nguy hiểm trước khi đến bệnh viện. Một trong những loại bút tiêm phổ biến nhất là EpiPen.
Bạn cần có đơn thuốc của bác sĩ để mua bút tiêm epinephrine. Luôn mang theo ít nhất hai bút tiêm bên mình để phòng trường hợp cần thiết. Hãy cho bác sĩ biết về tất cả các loại thuốc bạn đang dùng để tránh tương tác thuốc.
Cách ngăn ngừa dị ứng
Một cách hiệu quả để ngăn ngừa các phản ứng dị ứng nghiêm trọng khi bị côn trùng đốt là tiêm chủng dị ứng. Phương pháp này có hiệu quả lên đến 97%. Tiêm vắc xin dị ứng cho các vết đốt côn trùng sẽ đưa một lượng nhỏ dị nguyên (có thể gọi là nọc độc côn trùng) vào cơ thể bạn theo thời gian. Cơ thể bạn sẽ quen với dị nguyên, và nếu bị đốt lần nữa, bạn sẽ không gặp phải phản ứng nặng như trước.
Bác sĩ sẽ tiến hành các xét nghiệm để xác định chính xác loại nọc độc côn trùng mà bạn bị dị ứng. Bạn thường sẽ tiêm 1-2 lần/tuần trong giai đoạn đầu. Liều tiêm sẽ tăng dần cho đến khi đạt đến liều duy trì, thường mất khoảng 3-6 tháng.
Đối với hầu hết mọi người, tiêm chủng dị ứng thường rất an toàn. Một số người có thể bị đỏ và sưng nhẹ tại vị trí tiêm. Trong một số trường hợp hiếm hoi, có thể xảy ra phản ứng dị ứng với chính mũi tiêm. Người mắc bệnh tim, phổi hoặc đang dùng một số loại thuốc nên thận trọng và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi tiêm.
