Siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không là câu hỏi được nhiều chị em quan tâm khi gặp các vấn đề liên quan đến sức khỏe sinh sản. Trên thực tế, siêu âm là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hiệu quả, giúp xác định các dấu hiệu đặc trưng của buồng trứng đa nang và hỗ trợ điều trị kịp thời, giảm thiểu ảnh hưởng đến sức khỏe và khả năng mang thai của chị em phụ nữ.

1. Thông tin chung về hội chứng buồng trứng đa nang

Hội chứng buồng trứng đa nang (Polycystic Ovary Syndrome - PCOS) là một rối loạn nội tiết tố phổ biến, ảnh hưởng tới phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể sản xuất quá nhiều hormone sinh dục nam (androgen), gây mất cân bằng nội tiết tố và làm rối loạn chức năng buồng trứng.

Thông thường, các nang buồng trứng đóng vai trò chứa các tế bào trứng, và chúng sẽ phát triển để giải phóng trứng trong quá trình rụng trứng. Tuy nhiên, ở phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang, sự mất cân bằng hormone – bao gồm sự gia tăng bất thường hormone androgen – ngăn cản các nang này trưởng thành đầy đủ để phóng noãn.

Hệ quả là các nang nhỏ này không thể phát triển hoàn chỉnh, dẫn đến tình trạng tích tụ trong buồng trứng. Số lượng các nang này có xu hướng giảm dần theo thời gian, đặc biệt ở phụ nữ trên 40 tuổi - khi chức năng buồng trứng tự nhiên suy giảm. Đây cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây vô sinh ở phụ nữ.

Cho đến nay, nguyên nhân chính xác của hội chứng buồng trứng đa nang vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cho rằng tình trạng này là kết quả của sự  tương tác phức tạp giữa các yếu tố di truyền, môi trường và lối sống.

• Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người mắc PCOS, nguy cơ bạn cũng mắc bệnh sẽ cao hơn. Một số biến thể gen có thể làm tăng sản xuất androgen hoặc gây rối loạn quá trình rụng trứng thông qua tác động lên các hormone sinh dục như hormone LH và hormone Anti-Mullerian, gây giảm hormon kích thích nang trứng hoặc các gen liên quan đến quá trình sản xuất năng lượng, phản ứng viêm, sản xuất và điều hòa insulin và các con đường liên quan đến quá trình sản xuất chất béo.
• Kháng insulin: Ở phụ nữ bị PCOS, cơ thể thường kháng insulin, khiến tuyến tụy sản xuất nhiều insulin hơn. Điều này kích thích buồng trứng sản sinh thêm androgen, ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình rụng trứng.
• Yếu tố lối sống: Chế độ ăn uống không lành mạnh, ít vận động và thừa cân, béo phì đều làm tăng nguy cơ mắc PCOS.
• Viêm nhiễm: Một số nghiên cứu cho thấy tình trạng viêm nhiễm mãn tính ở mức độ thấp có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của PCOS.

PCOS có thể biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Một số dấu hiệu phổ biến bao gồm:

• Rối loạn kinh nguyệt: Kinh nguyệt không đều, ít kinh, thậm chí vô kinh.
• Rậm lông: Lông mọc nhiều ở các vị trí như mặt, ngực, giữa rốn, lưng và vùng bụng dưới.
• Sạm da: Xuất hiện các vùng da sẫm màu ở các nếp gấp da, chẳng hạn như nách, bẹn và cổ.
• Mụn trứng cá và da dầu: Do nồng độ androgen cao, da tiết dầu nhiều hơn và dễ xuất hiện mụn.
• Tăng cân hoặc khó giảm cân: Thường gặp ở phụ nữ bị kháng insulin.
• Rụng tóc theo kiểu nam giới: Tóc mỏng dần, đặc biệt ở đỉnh đầu.
• Tâm trạng thay đổi thất thường.

PCOS không chỉ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản mà còn  gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như tiểu đường tuýp 2, bệnh tim mạch, hội chứng ngưng thở khi ngủ, tăng nguy cơ trầm cảm, lo âu và ung thư nội mạc tử cung. Bên cạnh đó, hội chứng buồng trứng đa nang còn làm tăng nguy cơ tiểu đường thai kỳ, sinh non và tiền sản giật trong thai kỳ. bởi vậy, việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời hội chứng PCOS có vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa các biến chứng này. Quản lý tốt PCOS thông qua thay đổi lối sống, chế độ ăn uống và can thiệp y khoa phù hợp có thể cải thiện đáng kể chất lượng cuộc sống và sức khỏe sinh sản của người bệnh.

Hội chứng buồng trứng đa nang là một rối loạn nội tiết tố phổ biến, ảnh hưởng tới phụ nữ trong độ tuổi sinh sản

2. Siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không?

Siêu âm là phương pháp chính trong theo dõi tình trạng các cơ quan ổ bụng và sinh dục của phụ nữ. Bởi vậy, có không ít chị em thắc mắc liệu siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không. Câu trả lời là có.

Theo các chuyên gia y tế, siêu âm là một trong những phương pháp quan trọng cung cấp hình ảnh trực quan về buồng trứng và giúp bác sĩ đánh giá tình trạng buồng trứng đa nang hiệu quả. Siêu âm cho phép bác sĩ quan sát trực tiếp cấu trúc của buồng trứng, theo dõi số lượng, kích thước và vị trí của các nang. Các thông tin này là cơ sở quan trọng để bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác và phác đồ điều trị phù hợp. Tuy nhiên, những phụ nữ ở độ tuổi trong vòng 8 năm kể từ khi có kinh nguyệt siêu âm ít có giá trị để chẩn đoán PCOS do trong giai đoạn này số nang trong buồng trứng thường lớn.

Với sự phát triển của công nghệ, các đầu dò siêu âm ngày càng được cải tiến với tần số và độ phân giải cao, giúp cung cấp hình ảnh rõ nét về cấu trúc tổng quát của buồng trứng và vùng chậu, hỗ trợ bác sĩ phát hiện bất thường nhanh chóng. Các phương pháp siêu âm được áp dụng trong chẩn đoán PCOS:

• Siêu âm ổ bụng: Phương pháp phổ biến, dễ thực hiện, tuy nhiên có hạn chế nếu người bệnh có lớp mỡ bụng dày hoặc buồng trứng nằm ở vị trí khó tiếp cận.
• Siêu âm đầu dò âm đạo: Cho hình ảnh chi tiết và chính xác hơn về kích thước, số lượng và sự phân bố của các nang buồng trứng. Đặc biệt, siêu âm đầu dò rất hữu ích trong việc đánh giá các nang nhỏ mà siêu âm ổ bụng khó phát hiện được.

Siêu âm đầu dò âm đạo chỉ được chỉ định cho phụ nữ đã quan hệ tình dục. Phương pháp này không phù hợp với trẻ vị thành niên hoặc phụ nữ chưa từng quan hệ, thay vào đó siêu âm ổ bụng sẽ được ưu tiên. Khi cần thiết, bác sĩ có thể chỉ định đồng thời hai phương pháp siêu âm – siêu âm ổ bụng và siêu âm đầu dò âm đạo – để tăng độ chính xác.

Ưu điểm của siêu âm trong chẩn đoán PCOS là phương pháp không xâm lấn, dễ thực hiện và hầu như không gây đau đớn cho bệnh nhân. Quy trình thực hiện nhanh chóng, an toàn và phù hợp với nhiều đối tượng, kể cả phụ nữ có thai và trẻ em. Đặc biệt, chi phí thực hiện siêu âm thấp hơn nhiều so với các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác.

Siêu âm là một trong những phương pháp quan trọng giúp bác sĩ đánh giá tình trạng buồng trứng đa nang hiệu quả

3. Đặc điểm của buồng trứng đa nang trên siêu âm

Siêu âm đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá các đặc điểm hình thái của buồng trứng nhằm hỗ trợ chẩn đoán chính xác. Tiêu chuẩn chẩn đoán buồng trứng đa nang đã được cập nhật dựa trên hướng dẫn đồng thuận quốc tế năm 2023, thay thế tiêu chuẩn Rotterdam năm 2003. Đối với phụ nữ có độ tuổi trên 8 năm sau khi có kinh nguyệt, một buồng trứng được coi là có hình thái buồng trứng đa nang (PCOM) khi:

• Số lượng nang buồng trứng (FNPO) ≥ 20 ở ít nhất một buồng trứng. 
• Các nang có kích thước dao động 2 - 9 mm và thường phân bố ở ngoại vi buồng trứng, tạo thành hình ảnh giống "chuỗi ngọc trai".
• Các nang này không bao gồm u nang buồng trứng bệnh ký, thể vàng và nang trội hay hoàng thể  ≥ 10 mm.

Các đặc điểm này thường được khuyến khích quan sát qua siêu âm đầu dò đường âm đạo để cho hình ảnh tốt nhất. Nếu chất lượng hình ảnh không đủ để đếm đủ số nang, thì ngưỡng chẩn đoán hình thái buồng trứng đa nang phải đạt ít nhất một trong các tiêu chí sau:

• Số nang trên một buồng trứng ≥ 10 ở mỗi buồng trứng
• Và/hoặc thể tích buồng trứng ≥10mL không bao gồm nang noãn trội >10 mm hoặc thể vàng

Ngoài các đặc điểm chính trên, siêu âm cũng có thể cho thấy một số đặc điểm khác, nhưng chúng không đóng góp vào tiêu chuẩn chẩn đoán chính thức:

• Buồng trứng của phụ nữ mắc PCOS có xu hướng gia tăng kích thước, với thể tích trung bình vượt ngưỡng 10 mL
• Mô đệm trung tâm tăng âm phản ánh tình trạng phì đại - đặc hiệu trong rối loạn chức năng androgen buồng trứng
• Tăng thể tích buồng trứng tương quan với tăng thể tích mô đệm và tăng sinh mạch máu.

Siêu âm đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá các đặc điểm hình thái của buồng trứng nhằm hỗ trợ chẩn đoán chính xác

4. Những phương pháp chẩn đoán buồng trứng đa nang khác

Khi nghi ngờ hội chứng buồng trứng đa nang, bên cạnh siêu âm, bác sĩ có thể chỉ định thêm một số xét nghiệm và phương pháp bổ sung để xác định chính xác tình trạng bệnh như sau:

4.1. Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá nồng độ hormone và các chỉ số sinh hóa liên quan đến PCOS:

• Nồng độ testosterone: Nồng độ testosterone cao là một dấu hiệu của cường androgen, một trong những tiêu chí chẩn đoán PCOS. Cần phân biệt testosterone toàn phần và testosterone tự do. Testosterone tự do nhạy hơn nhưng khó đo lường hơn.
• Chỉ số hormone LH và FSH: Tỷ lệ LH/FSH bất thường (thường LH cao hơn FSH) có thể gợi ý PCOS.
• AMH (Anti-Müllerian Hormone): Mức AMH cao hơn ngưỡng bình thường phản ánh số lượng nang trứng dự trữ vượt mức trong buồng trứng.
• Chỉ số đường huyết và insulin: Xét nghiệm glucose và insulin máu giúp đánh giá tình trạng kháng insulin, một yếu tố quan trọng liên quan đến PCOS.
• Cholesterol và triglyceride: Đánh giá nguy cơ rối loạn lipid máu, một biến chứng tiềm ẩn của PCOS.
• Định lượng 17-hydroxyprogesterone: Đo nồng độ 17-hydroxyprogesterone trong huyết thanh vào sáng sớm để loại trừ bệnh nam hóa tuyến thượng thận

Ngoài ra, phụ nữ mắc PCOS có thể có mức testosterone bình thường hoặc chỉ tăng nhẹ, trong khi mức FSH bình thường hoặc giảm nhẹ – đây là những dấu hiệu đặc trưng cho bệnh lý này.

Xét nghiệm máu đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá nồng độ hormone và các chỉ số sinh hóa liên quan đến PCOS

4.2 Chụp cộng hưởng từ (MRI)

Mặc dù không phải là phương pháp chẩn đoán thường quy cho hội chứng buồng trứng đa nang, chụp cộng hưởng từ (MRI) vẫn được sử dụng trong một số trường hợp đặc biệt:

• Khi kết quả siêu âm không rõ ràng hoặc cần đánh giá chi tiết hơn về cấu trúc buồng trứng.
• Để loại trừ các bệnh lý khác của buồng trứng, chẳng hạn như u nang hoặc khối u.
• Ở trẻ vị thành niên khi chẩn đoán PCOS chưa chắc chắn sau khi đánh giá lâm sàng và xét nghiệm.

MRI có độ nhạy cao hơn siêu âm trong việc phát hiện các nang nhỏ, nhưng ít đặc hiệu hơn và thường được sử dụng như một phương pháp bổ trợ hơn là chẩn đoán chính. Các đặc điểm của buồng trứng đa nang trên MRI bao gồm:

• T1: Nang nhỏ có tín hiệu thấp, mô đệm trung tâm có tín hiệu trung gian.
• T2: Nang có tín hiệu T2 cao, mô đệm trung tâm có tín hiệu T2 tương đối thấp.

MRI thường được sử dụng như một phương pháp bổ trợ hơn là chẩn đoán chính

Trên đây là giải đáp cho câu hỏi siêu âm có phát hiện buồng trứng đa nang không. Siêu âm là công cụ hữu ích giúp phát hiện các đặc điểm của buồng trứng đa nang, nhưng cần kết hợp với các xét nghiệm và đánh giá lâm sàng khác để chẩn đoán chính xác.

Phòng khám 125 Thái Thịnh - Gần 30 năm đồng hành chăm sóc sức khỏe hàng triệu người dân, là địa chỉ uy tín cung cấp dịch vụ y tế chuyên nghiệp, chất lượng cao với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại.

Mọi thông tin quý khách vui lòng liên hệ hotline: 097 288 1125 hoặc 0243 853 5522.