Tắc ruột là tình trạng ruột bị tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn, gây đau bụng, táo bón, buồn nôn và các triệu chứng nghiêm trọng khác. Tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp chẩn đoán, điều trị và cách phòng ngừa tắc ruột hiệu quả.

1. Tắc ruột là gì?

Tắc ruột là một vấn đề nghiêm trọng xảy ra khi có vật gì đó hoàn toàn hoặc một phần chặn đường đi của ruột non hoặc ruột già. Tình trạng này còn được gọi là tắc nghẽn đường ruột.

Khi hệ tiêu hóa bị cản trở, việc đi đại tiện hoặc xì hơi có thể trở nên khó khăn hoặc thậm chí không thể thực hiện được. Bạn cũng có thể gặp các triệu chứng như đau bụng và bụng bị chướng.

Mặc dù các triệu chứng có thể tương tự, nhưng tắc ruột không hoàn toàn giống với tình trạng phân ứ đọng. Phân ứ đọng xảy ra khi một khối phân lớn, cứng bị mắc kẹt trong đường tiêu hóa. Trong khi đó, khi ruột bị chặn bởi thứ khác ngoài phân cứng, các bác sĩ gọi đó là tắc ruột.

Tắc ruột là tình trạng một đoạn ruột bị tắc nghẽn hoàn toàn hoặc một phần. Bác sĩ có thể sử dụng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh để xác định vị trí và mức độ tắc nghẽn

2. Các loại tắc ruột

Các bác sĩ phân loại tắc ruột thành hai dạng chính dựa trên vị trí xảy ra tình trạng tắc nghẽn.

Tắc ruột non

Khoảng 80% các trường hợp tắc ruột xảy ra ở ruột non. Tình trạng tắc nghẽn tại đây có thể ngăn thức ăn đã được tiêu hóa đi đến ruột già.

Tắc ruột già

Tắc nghẽn ở ruột già có thể làm chậm hoặc ngừng hoàn toàn quá trình phân được thải ra khỏi cơ thể.

Các mức độ tắc ruột dựa trên tình trạng tắc nghẽn:

• Tắc một phần: Khi ruột chỉ bị tắc một phần, một lượng khí, thức ăn và chất lỏng vẫn có thể đi qua khu vực bị chặn.
• Tắc hoàn toàn: Đây là tình trạng nghiêm trọng khi không có gì có thể đi qua ruột. Đây là một cấp cứu y tế đe dọa tính mạng, thường yêu cầu phẫu thuật khẩn cấp.

Giả tắc ruột

Giả tắc ruột là tình trạng mà bạn xuất hiện các triệu chứng giống như tắc ruột nhưng không thực sự có tắc nghẽn. Tình trạng này có thể xảy ra do vấn đề với các cơ của hệ tiêu hóa hoặc các dây thần kinh điều khiển chúng. Việc sử dụng thuốc giảm đau opioid cũng có thể là nguyên nhân gây ra tình trạng này.

3. Triệu chứng tắc ruột

Các dấu hiệu của tắc ruột phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng này. Tuy nhiên, tắc ruột thường đi kèm với cơn đau bụng, chủ yếu ở vùng quanh rốn, và cảm giác chuột rút. Những triệu chứng khác có thể bao gồm:

• Táo bón
• Không thể xì hơi
• Chán ăn
• Buồn nôn hoặc nôn
• Bụng cứng và sưng to
• Tiêu chảy (nếu chỉ tắc nghẽn một phần)

Ngoài ra, bạn có thể xuất hiện các dấu hiệu mất nước như:

• Nước tiểu có màu sẫm
• Nhịp tim nhanh

Nếu bạn bị táo bón kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng kể trên, hãy liên hệ ngay với bác sĩ. Bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn cách xử lý phù hợp, bao gồm việc có cần gọi cấp cứu hay không. Tắc ruột thường gặp ở người cao tuổi hoặc những người mắc các bệnh lý nghiêm trọng khác, vì vậy, tình trạng này có thể gây nguy hiểm đến tính mạng. Thông thường, bạn sẽ cần nhập viện để được điều trị kịp thời.

Triệu chứng tắc ruột ở trẻ em

Trẻ em bị tắc ruột cũng có các triệu chứng tương tự như người lớn. Bạn có thể nhận thấy trẻ khóc nhiều và co chân lên gần bụng. Trẻ thường ít hoạt động hơn bình thường và có thể xuất hiện thêm các dấu hiệu sau:

• Máu trong phân
• Sốt
• Nôn với chất nôn có màu xanh lá hoặc vàng nhạt

4. Nguyên nhân gây tắc ruột

Nguyên nhân nào dẫn đến tắc ruột? Tắc ruột có thể xảy ra theo nhiều cách khác nhau:

• Ruột bị xoắn: Một phần ruột có thể bị xoắn lại, gây tắc nghẽn và ngăn không cho thức ăn hoặc chất thải đi qua. Tình trạng này gọi là xoắn ruột (volvulus). Một số trẻ em sinh ra đã bị, và người lớn cũng có thể gặp phải.
• Ruột bị viêm và sưng: Viêm túi thừa (diverticulitis), một bệnh lý khi các túi nhỏ hình thành trong thành ruột, có thể gây ra sưng viêm và tắc nghẽn.
• Lồng ruột: Một phần ruột có thể chui vào phần ruột khác, giống như ống kính kính viễn vọng, dẫn đến tắc nghẽn (intussusception). Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây tắc ruột ở trẻ nhỏ.
• Dính ruột: Các dải mô sẹo hình thành giữa các vòng ruột (gọi là dính ruột) có thể gây ra tắc nghẽn. Phẫu thuật vùng bụng thường là nguyên nhân gây ra tình trạng này.
• Sẹo hoặc thoát vị: Các loại sẹo khác hoặc thoát vị có thể khiến ruột bị thu hẹp, làm cản trở sự di chuyển của thức ăn hoặc chất thải. Các bệnh viêm ruột như Crohn và xạ trị cũng có thể gây ra mô sẹo trong ruột.
• Khối u hoặc các tổn thương bất thường: Một khối u hoặc sự phát triển bất thường trong ruột có thể làm tắc nghẽn. Ung thư đại tràng là nguyên nhân chính gây tắc ruột lớn.
• Tổn thương mạch máu: Nếu các mạch máu dẫn đến ruột bị tổn thương, một phần mô ruột có thể bị hoại tử, gây tắc nghẽn.
• Nuốt phải dị vật: Nếu bạn nuốt phải các vật thể lạ như tóc, đồ chơi nhựa hoặc những thứ cơ thể không thể tiêu hóa, chúng có thể gây tắc ruột. Sỏi mật cũng có thể làm tắc ruột.

Thực phẩm gây tắc ruột

Thực phẩm hiếm khi gây ra tắc ruột, nhưng điều này có thể xảy ra nếu bạn mắc các bệnh lý như:

• Suy giáp (tuyến giáp hoạt động kém)
• Hội chứng Guillain-Barre, một rối loạn hệ miễn dịch
• Các tình trạng làm chậm quá trình tiêu hóa

Những loại thực phẩm từng được ghi nhận là gây tắc ruột bao gồm:

• Mơ
• Chuối
• Dừa
• Trái cây sấy khô

Yếu tố nguy cơ gây tắc ruột

Bạn có nguy cơ cao bị tắc ruột nếu bạn đang hoặc đã từng mắc các tình trạng sau đây:

• Bệnh Crohn
• Viêm túi thừa
• Thoát vị
• Ung thư đại tràng
• Ung thư dạ dày
• Ung thư buồng trứng
• Phẫu thuật vùng bụng
• Xạ trị vùng bụng hoặc các khu vực lân cận
• Ung thư phổi, ung thư vú, hoặc melanoma đã lan đến ruột

5. Chẩn đoán tắc ruột

Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh lý của bạn, bao gồm việc bạn có từng bị táo bón, mắc bệnh ung thư hay không, và các triệu chứng hiện tại mà bạn đang gặp phải. Họ cũng có thể tiến hành khám lâm sàng để kiểm tra xem bụng bạn có bị sưng hay không, có âm thanh bất thường nào trong bụng gợi ý tình trạng tắc nghẽn hay không, hoặc liệu có khối u nào có thể sờ thấy được.

Ngoài ra, bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra các dấu hiệu mất nước hoặc nhiễm trùng. Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn bị tắc ruột, họ thường sẽ chỉ định các xét nghiệm hình ảnh để xác định chẩn đoán.

Các xét nghiệm hình ảnh chẩn đoán tắc ruột

Có nhiều loại xét nghiệm hình ảnh được sử dụng để chẩn đoán tắc ruột:

Chụp X-quang bụng: Kết quả X-quang có thể xác định vị trí tắc nghẽn và phát hiện các dấu hiệu như ruột bị thủng hoặc vùng mô ruột bị hoại tử. Tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp tắc ruột đều có thể phát hiện được qua X-quang thông thường.

Chụp đại tràng cản quang: Bác sĩ có thể bơm không khí hoặc chất lỏng chứa barium, một chất tương phản kim loại, vào trực tràng để tạo ra hình ảnh rõ nét hơn so với X-quang thông thường. Ở trẻ em bị lồng ruột, phương pháp này không chỉ giúp chẩn đoán mà còn có thể sửa chữa phần ruột bị lồng và khắc phục tắc nghẽn.

Chụp cắt lớp vi tính (CT scan): Phương pháp này sử dụng một chuỗi các hình ảnh X-quang để tạo ra hình ảnh cắt ngang chi tiết của ruột, giúp xác định rõ ràng tình trạng tắc nghẽn.

Siêu âm: Bác sĩ thường sử dụng siêu âm cho trẻ em bị nghi ngờ tắc ruột. Phương pháp này sử dụng sóng âm tần số cao để tái hiện hình ảnh chi tiết của ruột.

6. Điều trị tắc ruột

Bạn có thể cần nhập viện để được điều trị. Nếu bị tắc ruột hoàn toàn, khả năng cao bạn sẽ phải phẫu thuật ngay lập tức. Trong trường hợp tắc ruột một phần, thường không cần đến phẫu thuật. Bác sĩ sẽ ổn định tình trạng của bạn và có thể chỉ định chế độ ăn lỏng để giúp ruột nghỉ ngơi và tự phục hồi.

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tắc nghẽn và nguyên nhân gây ra, các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

• Truyền dịch qua tĩnh mạch (IV): Nếu bạn bị mất nước, bác sĩ sẽ truyền dịch và bổ sung chất điện giải qua tĩnh mạch để khôi phục cân bằng nước cho cơ thể.
• Thuốc: Bác sĩ có thể chỉ định thuốc giảm buồn nôn và giảm đau qua đường truyền tĩnh mạch để làm dịu các triệu chứng. Nếu có nhiễm trùng, thuốc kháng sinh cũng sẽ được kê đơn.
• Đặt ống thông mũi - dạ dày: Một ống mỏng có thể được đặt qua mũi và dẫn vào dạ dày để hút dịch và khí tích tụ trong đường tiêu hóa. Phương pháp này giúp giảm các triệu chứng và hỗ trợ làm thông tắc nghẽn.
• Cho ruột nghỉ ngơi: Để ruột có thời gian thông thoáng và giảm sưng, bạn có thể phải tạm ngừng ăn uống. Trong thời gian này, bác sĩ sẽ cung cấp dưỡng chất qua đường truyền để đảm bảo bạn nhận đủ dinh dưỡng.
• Stent: Một ống lưới gọi là stent có thể được đặt vào ruột để mở rộng vùng bị tắc nghẽn. Phương pháp này có thể đủ để điều trị tắc ruột hoặc có thể được sử dụng như một bước chuẩn bị trước khi phẫu thuật.
• Giảm áp lực trong ruột: Bác sĩ có thể dùng một ống mỏng để tiếp cận khu vực bị tắc, nhằm mở rộng và giảm áp lực. Thủ thuật này có thể được thực hiện bằng cách nội soi đại tràng (đưa ống qua hậu môn) hoặc phẫu thuật.

Phẫu thuật tắc ruột

Trong một số trường hợp, bác sĩ sẽ thực hiện phẫu thuật để loại bỏ nguyên nhân gây tắc nghẽn. Nếu phần ruột bị tổn thương nặng, bác sĩ có thể phải cắt bỏ phần ruột này. Nếu nguyên nhân là thoát vị, phẫu thuật sẽ được thực hiện để sửa chữa.

Trong trường hợp cần thiết, bạn có thể phải làm đại tràng nhân tạo (colostomy) hoặc hồi tràng nhân tạo (ileostomy). Sau khi cắt bỏ phần ruột tổn thương, phần ruột còn lại sẽ được nối với một lỗ mở trên da của bạn, qua đó chất thải được đưa ra ngoài vào một túi đựng. Khi tình trạng sức khỏe ổn định, ruột có thể được nối lại như bình thường.

Điều trị tắc ruột giả (Pseudo-obstruction)

Tắc ruột giả thường tự cải thiện mà không cần can thiệp. Bác sĩ có thể theo dõi tình trạng của bạn cho đến khi các triệu chứng biến mất. Trong thời gian này, bạn có thể được nuôi dưỡng qua đường truyền tĩnh mạch hoặc ống mũi - dạ dày để đảm bảo đủ dưỡng chất.

Ngoài ra, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giúp ruột co bóp, thúc đẩy quá trình tiêu hóa. Nếu nguyên nhân gây ra là do thuốc hoặc một bệnh lý khác, bác sĩ sẽ điều chỉnh thuốc hoặc điều trị bệnh lý đó.

Dấu hiệu ruột đã thông

Hầu hết mọi người hồi phục tốt sau điều trị tắc ruột mà không gặp biến chứng. Các dấu hiệu cho thấy ruột đã thông bao gồm:

• Có thể xì hơi hoặc đi ngoài bình thường trở lại.
• Cơn đau và cảm giác đầy hơi biến mất.

7. Các biện pháp tự chăm sóc tại nhà khi bị tắc ruột

Nếu bạn nghi ngờ mình bị tắc ruột, đừng tự ý điều trị tại nhà. Tắc nghẽn ruột có thể đe dọa tính mạng, đặc biệt đối với những người có các vấn đề sức khỏe khác. Mặc dù tắc ruột một phần có thể tự khỏi mà không cần phẫu thuật, nhưng bạn vẫn cần sự hướng dẫn và can thiệp của bác sĩ.

Nếu bạn đã từng bị tắc ruột, có thể thực hiện một số biện pháp để ngăn ngừa tái phát. Điều quan trọng nhất là làm theo chỉ dẫn của bác sĩ. Dưới đây là một số lời khuyên chăm sóc bản thân giúp giảm nguy cơ tắc ruột:

• Uống đủ nước để duy trì sự cân bằng và ngăn ngừa mất nước.
• Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ăn ít bữa lớn.
• Nhai kỹ thức ăn để dễ tiêu hóa hơn.
• Tránh các thực phẩm giàu chất xơ, trái cây và rau sống, cũng như các loại bổ sung chất xơ.
• Tập thể dục đều đặn. Cố gắng duy trì ít nhất 30 phút vận động mỗi ngày, hầu hết các ngày trong tuần.

8. Biến chứng của tắc ruột

Tắc ruột có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng rất nhanh chóng, vì vậy việc điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng.

Một số biến chứng có thể gặp phải bao gồm:

Hội chứng ruột ngắn: Khi bị hội chứng này, tổn thương ruột khiến bạn không thể hấp thu đủ chất dinh dưỡng từ thức ăn.

Áp xe ổ bụng: Là các túi mủ và dịch nhiễm trùng hình thành trong ổ bụng (vùng bụng).

Hoại tử mô: Còn gọi là tình trạng "thắt nghẹt", xảy ra khi tắc nghẽn làm cắt đứt nguồn máu cung cấp cho một phần ruột. Điều này có thể gây chết mô ở thành bụng, dẫn đến hoại thư, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng và có thể đe dọa tính mạng.

Thủng ruột: Là tình trạng rách ruột, có thể do hoại tử mô hoặc do áp lực từ dịch và khí tiêu hóa tích tụ phía sau tắc nghẽn. Khi các chất này rò rỉ ra ngoài ruột, có thể gây nhiễm trùng.

Nhiễm trùng: Bạn có thể bị nhiễm trùng nguy hiểm trong bụng gọi là viêm phúc mạc (peritonitis), và điều này có thể dẫn đến nhiễm trùng máu nghiêm trọng gọi là nhiễm trùng huyết (sepsis).

9. Tổng kết

Tắc ruột xảy ra khi một phần của ruột bị tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn. Đây là tình trạng cần được chăm sóc y tế ngay lập tức, vì vậy nếu bạn gặp phải táo bón kèm theo các triệu chứng như đau bụng, đầy hơi và buồn nôn, hãy đi khám bác sĩ ngay. Điều trị kịp thời có thể giúp ngăn ngừa những biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra.

10. Các câu hỏi thường gặp về tắc ruột

Tắc ruột có cảm giác như thế nào?

Nếu bạn bị tắc ruột non, bạn sẽ cảm thấy những cơn đau dữ dội, co thắt ở vùng bụng. Cơn đau thường xuất phát từ một điểm cụ thể và đến theo từng đợt, cách nhau vài phút. Tắc ruột già thường gây đau liên tục ở khắp vùng bụng.

Tắc ruột có thể tự khỏi không?

Trong nhiều trường hợp, tắc ruột một phần có thể tự khỏi mà không cần phẫu thuật. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể cần điều trị như đặt ống thông mũi - dạ dày và cho ruột nghỉ ngơi để giảm áp lực ở khu vực bị tắc. Nếu bạn nghĩ mình có thể bị tắc ruột, hãy đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Thuốc nhuận tràng có thể giúp làm sạch tắc ruột không?

Nếu bạn có các triệu chứng tắc ruột, đừng tự ý dùng thuốc nhuận tràng mà không có sự đồng ý của bác sĩ. Thuốc nhuận tràng có thể rất nguy hiểm nếu tình trạng táo bón của bạn là do một nguyên nhân nghiêm trọng như tắc ruột. Sử dụng sai cách các loại thuốc nhuận tràng, như thuốc chứa chất xơ psyllium, thậm chí có thể làm tắc nghẽn ruột thêm.

Nguồn: https://www.webmd.com/digestive-disorders/what-is-bowel-obstruction