Ung thư buồng trứng là một trong những bệnh ung thư phụ khoa nguy hiểm nhưng thường khó phát hiện ở giai đoạn sớm do các triệu chứng chưa rõ ràng. Bệnh lý hình thành khi các tế bào bất thường trong buồng trứng phát triển mất kiểm soát và có thể lan sang các cơ quan lân cận. Theo thống kê, bệnh ung thư buồng trứng chiếm tỷ lệ cao trong các bệnh lý ác tính ở nữ giới và đang có xu hướng trẻ hóa. Vậy ung thư buồng trứng là gì? Bệnh có những dấu hiệu sớm nào và nguyên nhân cùng các nhóm đối tượng nào dễ mắc phải? Cùng Phòng khám 125 Thái Thịnh- Thai Thinh Medic tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.
Ung thư buồng trứng là gì?
Ung thư buồng trứng là tình trạng các tế bào bất thường trong buồng trứng phát triển mất kiểm soát, hình thành khối u ác tính. Buồng trứng là cơ quan thuộc hệ sinh sản nữ, có chức năng sản xuất trứng và tiết ra hormone sinh dục như estrogen và progesterone. Khi tế bào tại đây bị biến đổi gen, chúng không chết đi theo chu kỳ bình thường mà tiếp tục nhân lên, tạo nên khối u có khả năng xâm lấn và di căn sang các bộ phận khác trong cơ thể.
Trong giai đoạn đầu, bệnh thường tiến triển âm thầm, các triệu chứng thường không rõ ràng, khiến nhiều chị em chỉ phát hiện khi bệnh đã tiến triển nặng. Các dạng ung thư buồng trứng phổ biến hiện nay gồm:
- Ung thư biểu mô buồng trứng, chiếm khoảng 85- 90% các trường hợp, bắt nguồn từ lớp mô phủ ngoài buồng trứng.
- Ung thư tế bào mầm, xuất phát từ tế bào tạo trứng, thường gặp ở phụ nữ trẻ tuổi.
- Ung thư mô đệm hình thành từ mô nâng đỡ buồng trứng, có thể gây rối loạn nội tiết.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm có hơn 300.000 ca ung thư buồng trứng mới được phát hiện trên toàn cầu. Việc tầm soát định kỳ và nhận biết sớm dấu hiệu bất thường đóng vai trò then chốt trong phát hiện và điều trị hiệu quả căn bệnh nguy hiểm này.
Ung thư buồng trứng là bệnh lý nguy hiểm ở nữ giới
Nguyên nhân gây ung thư buồng trứng
Yếu tố di truyền và tiền sử gia đình
Phụ nữ có người thân ruột thịt (mẹ, chị em gái, con gái) từng mắc ung thư buồng trứng hoặc ung thư vú có nguy cơ cao hơn gấp 3–4 lần so với người bình thường. Nguyên nhân là do đột biến gen BRCA1 và BRCA2, hai gen có vai trò ức chế sự hình thành khối u, khi bị lỗi sẽ khiến tế bào phát triển mất kiểm soát. Ngoài ra, hội chứng Lynch (liên quan đến ung thư đại tràng di truyền) cũng làm tăng khả năng mắc ung thư buồng trứng.
Hiện nay, xét nghiệm gen BRCA đã được khuyến nghị cho phụ nữ có tiền sử gia đình mắc ung thư vú hoặc buồng trứng. Việc sàng lọc sớm giúp phát hiện nguy cơ tiềm ẩn và có biện pháp phòng ngừa chủ động như theo dõi định kỳ, dùng thuốc dự phòng hoặc can thiệp phẫu thuật khi cần thiết.
Tuổi tác và yếu tố nội tiết
Tuổi là một yếu tố nguy cơ rõ ràng: phụ nữ trên 50 tuổi, đặc biệt là sau mãn kinh, có nguy cơ mắc ung thư buồng trứng cao hơn. Lý do là sự thay đổi nội tiết tố estrogen và progesterone khiến quá trình phân chia tế bào trở nên bất ổn, dễ xuất hiện đột biến gen.
Ngoài ra, các yếu tố liên quan đến hormone như có kinh sớm (trước 12 tuổi), mãn kinh muộn (sau 52 tuổi), hoặc không sinh con cũng làm tăng nguy cơ, do buồng trứng phải hoạt động liên tục trong thời gian dài. Ngược lại, phụ nữ mang thai và cho con bú có nguy cơ thấp hơn vì quá trình rụng trứng được tạm ngừng, giảm áp lực lên tế bào buồng trứng.
Lối sống, môi trường và thói quen sinh hoạt
Một số thói quen và yếu tố môi trường cũng góp phần làm tăng nguy cơ mắc ung thư buồng trứng, bao gồm:
- Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, ít rau xanh và chất xơ.
- Thừa cân, béo phì, đặc biệt ở phụ nữ sau mãn kinh.
- Tiếp xúc với hóa chất độc hại, khói thuốc lá, hoặc môi trường ô nhiễm.
- Sử dụng thuốc kích trứng hoặc hormone thay thế kéo dài mà không có chỉ định rõ ràng.
Các nghiên cứu cho thấy, duy trì lối sống lành mạnh – bao gồm ăn uống cân đối, tập thể dục đều đặn, không hút thuốc và kiểm soát cân nặng – có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh. Việc khám phụ khoa định kỳ cũng là cách quan trọng để phát hiện sớm những bất thường ở buồng trứng, bảo vệ sức khỏe sinh sản và tính mạng của phụ nữ.
Đối tượng có nguy cơ bị ung thư buồng trứng
Ung thư buồng trứng không chỉ xuất hiện ở phụ nữ lớn tuổi mà có thể xảy ra ở nhiều nhóm đối tượng khác nhau. Một số yếu tố dưới đây được xem là làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Có người thân ruột thịt (mẹ, chị, con gái) từng mắc ung thư buồng trứng hoặc ung thư vú.
- Đột biến gen BRCA1, BRCA2 làm giảm khả năng kiểm soát tăng sinh tế bào, khiến nguy cơ mắc bệnh tăng gấp 3–4 lần.
- Người mang hội chứng Lynch (liên quan đến ung thư đại tràng di truyền) cũng có khả năng cao mắc ung thư buồng trứng.
- Khuyến khích thực hiện xét nghiệm gen BRCA nếu có tiền sử gia đình mắc ung thư, giúp tầm soát sớm và theo dõi định kỳ.
- Phụ nữ trên 50 tuổi, đặc biệt sau mãn kinh, có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất.
- Có kinh sớm (trước 12 tuổi) hoặc mãn kinh muộn (sau 52 tuổi) khiến buồng trứng hoạt động kéo dài, tăng nguy cơ đột biến.
- Chưa từng sinh con hoặc sinh con muộn làm tăng tần suất rụng trứng, dễ phát sinh tế bào bất thường.
- Mang thai và cho con bú giúp giảm nguy cơ do quá trình rụng trứng tạm ngừng.
- Người có chế độ ăn nhiều chất béo, ít rau xanh, chất xơ, người thừa cân, béo phì, đặc biệt sau mãn kinh.
- Người tiếp xúc với hóa chất độc hại, khói thuốc lá, môi trường ô nhiễm, người lạm dụng thuốc kích trứng, hormone thay thế mà không có chỉ định.
- Thiếu vận động, căng thẳng kéo dài cũng làm rối loạn nội tiết, gián tiếp tăng nguy cơ ung thư.
Phụ nữ béo phì, có chế độ dinh dưỡng kém khoa học có nguy cơ mặc bệnh cao hơn
Triệu chứng của ung thư buồng trứng dễ bị bỏ qua
Ung thư buồng trứng thường không có triệu chứng rõ ràng ở giai đoạn đầu, khiến nhiều phụ nữ chủ quan hoặc nhầm lẫn với rối loạn tiêu hóa thông thường. Tuy nhiên, nếu bạn nhận thấy những dấu hiệu dưới đây kéo dài nhiều tuần, hãy chủ động đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác.
- Đầy bụng, chướng hơi, khó tiêu dù ăn ít.
- Đau vùng bụng dưới hoặc vùng chậu âm ỉ, kéo dài, không theo chu kỳ kinh.
- Cảm giác nhanh no, ăn không ngon miệng.
- Thay đổi thói quen đi tiểu hoặc đi ngoài: tiểu nhiều, tiểu gấp, táo bón.
- Mệt mỏi kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân.
- Rối loạn kinh nguyệt, kinh ra ít hoặc ngừng kinh đột ngột.
- Đau khi quan hệ, chảy máu âm đạo bất thường sau mãn kinh.
Khi nào nên đi thăm khám?
- Khi các triệu chứng kéo dài trên 2 tuần và không cải thiện dù đã điều chỉnh chế độ ăn, nghỉ ngơi.
- Khi bạn có tiền sử gia đình mắc ung thư buồng trứng hoặc ung thư vú.
- Khi đang ở độ tuổi trên 40 – 50, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh.
- Khi nhận thấy bụng to nhanh bất thường, nghi ngờ có khối u hoặc tích dịch.
- Khi xét nghiệm máu hoặc siêu âm phát hiện dấu hiệu bất thường ở buồng trứng.
Triệu chứng ban đầu dễ bị bỏ qua
Các biện pháp phòng ngừa và tầm soát ung thư buồng trứng
Khám phụ khoa định kỳ
Khám phụ khoa định kỳ không chỉ giúp phát hiện sớm các bệnh lý viêm nhiễm thông thường mà còn đóng vai trò quan trọng trong tầm soát ung thư buồng trứng và các bệnh ung thư phụ khoa khác. Các chuyên gia khuyến nghị phụ nữ nên thăm khám định kỳ 6 tháng/lần, đặc biệt là những người thuộc nhóm nguy cơ cao như: tiền sử gia đình mắc ung thư, rối loạn nội tiết, từng bị u nang buồng trứng.
Siêu âm bụng và siêu âm đầu dò âm đạo
Đây là phương pháp cơ bản và phổ biến nhất giúp bác sĩ quan sát trực tiếp hình thái buồng trứng. Siêu âm đầu dò có độ nhạy cao hơn siêu âm bụng vì đầu dò được đưa sát cơ quan sinh dục, cho hình ảnh rõ nét về kích thước, cấu trúc và sự xuất hiện của khối u. Tuy nhiên, siêu âm chỉ giúp phát hiện các bất thường về mặt hình thái, không thể xác định bản chất là lành tính hay ác tính. Vì vậy, kết quả siêu âm cần được kết hợp với các xét nghiệm chuyên sâu khác để chẩn đoán chính xác hơn.
Xét nghiệm máu CA-125 và HE4
CA-125 và HE4 là hai dấu ấn sinh học (marker) thường được sử dụng trong tầm soát và theo dõi ung thư buồng trứng. CA-125 tăng cao ở khoảng 80% bệnh nhân ung thư buồng trứng biểu mô, trong khi HE4 có độ đặc hiệu cao hơn trong việc phân biệt khối u lành – ác. Khi được kết hợp với chỉ số ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algorithm), bác sĩ có thể đánh giá chính xác hơn nguy cơ ác tính. Tuy nhiên, các marker này không được dùng để chẩn đoán đơn lẻ, mà là công cụ hỗ trợ đánh giá nguy cơ sớm và theo dõi sau điều trị.
Xét nghiệm máu CA 125 để tầm soát nguy cơ ung thư buồng trứng
Xét nghiệm di truyền phát hiện đột biến gen BRCA1/BRCA2
Khoảng 10–15% các ca ung thư buồng trứng có yếu tố di truyền, chủ yếu do đột biến gen BRCA1 và BRCA2. Việc xét nghiệm gen giúp xác định người có nguy cơ cao ngay cả khi chưa xuất hiện triệu chứng, từ đó xây dựng kế hoạch tầm soát định kỳ và phòng ngừa sớm. Đây là phương pháp hiện đại, có ý nghĩa dự phòng, đặc biệt dành cho phụ nữ có tiền sử gia đình mắc ung thư buồng trứng hoặc ung thư vú. Hiện nay, Thai Thinh Medic cung cấp dịch vụ xét nghiệm gen tầm soát ung thư sớm với độ chính xác cao, giúp bảo vệ sức khỏe sinh sản và tính mạng phụ nữ chủ động hơn.
Câu hỏi thường gặp về ung thư buồng trứng
Ung thư buồng trứng có di truyền không?
Có. Khoảng 10–15% trường hợp ung thư buồng trứng liên quan đến đột biến gen BRCA1 hoặc BRCA2. Nếu trong gia đình có người từng mắc ung thư buồng trứng hoặc ung thư vú, bạn nên xét nghiệm di truyền để tầm soát sớm.
Có thể phát hiện ung thư buồng trứng sớm bằng siêu âm không?
Siêu âm giúp phát hiện các bất thường ở buồng trứng như u nang, khối u hoặc cấu trúc bất thường, nhưng không thể xác định chính xác là ung thư hay không. Do đó, cần kết hợp xét nghiệm marker CA-125, HE4 hoặc xét nghiệm gen để đánh giá nguy cơ.
Ung thư buồng trứng có thể phòng ngừa được không?
Hoàn toàn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách duy trì lối sống lành mạnh, kiểm soát cân nặng, tránh lạm dụng hormone, khám phụ khoa định kỳ và thực hiện xét nghiệm gen BRCA nếu thuộc nhóm nguy cơ cao.
Phụ nữ ở độ tuổi nào nên tầm soát ung thư buồng trứng?
Phụ nữ trên 35 tuổi, đặc biệt là người có tiền sử gia đình hoặc bệnh lý buồng trứng, nên tầm soát định kỳ. Với nhóm nguy cơ cao, bác sĩ có thể chỉ định tầm soát sớm hơn để theo dõi sát sao.
Phụ nữ trên 35 tuổi nên tầm soát mỗi năm
Xét nghiệm gen tầm soát ung thư buồng trứng được thực hiện như thế nào?
Chỉ cần lấy mẫu máu hoặc nước bọt, phân tích ADN để phát hiện đột biến gen BRCA1/BRCA2 và các gen liên quan. Đây là phương pháp không xâm lấn, an toàn, cho kết quả chính xác cao.
Ung thư buồng trứng là một trong những bệnh ung thư phụ khoa nguy hiểm, nhưng hoàn toàn có thể phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả nếu phụ nữ chủ động tầm soát định kỳ. Việc hiểu rõ dấu hiệu cảnh báo, yếu tố nguy cơ và các phương pháp tầm soát hiện đại sẽ giúp chị em chủ động bảo vệ sức khỏe sinh sản và tính mạng của mình tốt hơn.
Tại Phòng khám 125 Thái Thịnh- Thai Thinh Medic, với đội ngũ bác sĩ chuyên khoa giàu kinh nghiệm và hệ thống thiết bị y tế hiện đại giúp thăm khám, chẩn đoán các bệnh lý sản, phụ khoa nguy hiểm. Liên hệ ngay để được tư vấn và hỗ trợ!
