Hiện nay, bệnh tay chân miệng đang có xu hướng lây lan, tăng nhanh tại nhiều khu vực trên cả nước.  Đây là căn bệnh thường gặp ở trẻ em dưới 10 tuổi, có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm như phù phổi cấp, viêm cơ tim, viêm não, …nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Trong bài viết dưới đây, THAI THINH MEDIC sẽ cùng bạn tìm hiểu nguyên nhân và cách phòng ngừa bệnh tay chân miệng ở trẻ em. Cùng tìm hiểu ngay nhé!

1. Bệnh tay chân miệng ở trẻ em là gì?

Tay chân miệng là bệnh nhiễm virus cấp gây ra các vết loét, phồng rộp ở miệng, họng, bàn tay và bàn chân của người bệnh. Bệnh thường gặp ở trẻ em dưới 5 tuổi. Những nơi tập trung nhiều trẻ em như nhà trẻ, trường mẫu giáo… có nguy cơ cao bùng phát dịch. Bệnh tay chân miệng ở trẻ em xuất hiện quanh năm và có xu hướng tăng nhanh vào mùa hè và mùa thu đông. 

Theo thông tin từ Sở Y Tế Hà Nội, từ đầu năm đến 24/5/2024 thành phố đã ghi nhận 1.260 ca mắc tay chân miệng (tăng gấp 2 lần so với cùng kỳ năm ngoái). Đặc biệt, từ ngày 17-24/5, số ca mắc mới được ghi nhận là 76, tăng 11,8% so với tuần trước.

Bệnh lây truyền chủ yếu qua đường tiếp xúc trực tiếp với dịch cơ thể của người bệnh như nước bọt, phân hoặc qua các vết loét ngoài da

2. Nguyên nhân gây bệnh tay chân miệng ở trẻ

Nguyên nhân gây nên bệnh tay chân miệng là các loại virus thuộc loài A-human enteroviruses (HEVA), chi Enterovirus. Trong đó, tác nhân gây bệnh phổ biến nhất là Coxsackie A16 và Enterovirus 71 (EV71). Đây là những loại virus rất khó diệt, chúng có thể sống được trong điều kiện nhiệt độ rất cao hoặc rất thấp. Chúng có thể bị tiêu diệt ở nhiệt độ 560 độ C sau 30 phút. Với điều kiện nhiệt độ lạnh -40 độ C, chúng có thể tồn tại trong 3 tuần. Môi trường sinh hoạt chung như mặt bàn, ghế, phòng khách, đồ dùng ăn uống, đồ chơi chung (ở nhà trẻ)... thường là nơi tập trung nhiều virus.

Bệnh tay chân miệng ở trẻ emdo EV71 gây ra thường nguy hiểm và có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng. Theo thống kê của CDC, đa số trường hợp trẻ tử vong do tay chân miệng là do virus Enterovirus 71. Nhóm tuổi tử vong chủ yếu là trẻ dưới 3 tuổi (khoảng 75% - 86% tổng số trường hợp tử vong do tay chân miệng trẻ em)

Ngoài ra, có một số yếu tố nguy cơ khiến trẻ dễ mắc tay chân miệng:

• Thiếu hụt men G6PD (glucose – 6 – phosphate dehydrogenase);
• Trong độ tuổi từ 6 tháng – 3 tuổi;
• Có tiền sử hôn mê, sốt trên 3 ngày, sốt trên 38.5 độ C.

Tiếp xúc với virus thông qua dịch hô hấp, chất bài tiết,… khiến bé bị lây bệnh tay chân miệng

3. Các giai đoạn của bệnh tay chân miệng

Giai đoạn ủ bệnh

Giai đoạn ủ bệnh bắt đầu từ lúc bị nhiễm virus cho đến khi khởi phát triệu chứng. Giai đoạn này thường kéo dài từ 3 - 7 ngày, sau khi trẻ bị lây nhiễm từ nước bọt, mụn nước trên da hoặc phân của người mắc bệnh. Bệnh tay- chân- miệng ở trẻ em hoặc kể cả người lớn, nhưng chủ yếu tập trung ở trẻ em và có thể bùng phát thành dịch bệnh. Nguyên nhân vì trẻ em dễ tiếp xúc với bề mặt nhiễm virus, chất thải tiêu hóa, chất tiết mũi miệng do đi học ở độ tuổi mầm non, cấp 1.

Trẻ tiếp xúc với mầm bệnh và bắt đầu thời gian ủ bệnh

Giai đoạn khởi phát

Từ 1 - 2 ngày, triệu chứng tay chân miệng ban đầu của trẻ thường là mệt mỏi, sốt và kèm theo đau họng, biếng ăn. Trẻ có thể bị tiêu chảy vài lần trong ngày. Các triệu chứng của tay chân miệng trong giai đoạn này rất dễ nhầm lẫn với cảm cúm. Các triệu chứng phổ biến như:

• Trẻ bị sốt nhẹ hoặc có thể sốt cao. Nếu trẻ sốt cao trên 39 độ, cần đưa bé đến cơ sở y tế để được hỗ trợ, tránh kéo dài trên 3 ngày ở trẻ nhỏ dưới 3 tuổi. Vì đây có thể là dấu hiệu của nguy cơ trẻ gặp biến chứng viêm não.
• Cơ thể mệt mỏi, rã rời, đau mỏi cơ, hoạt động chậm chạp.
• Đau họng, ăn uống không ngon miệng, bỏ ăn hoặc có thể kèm nôn ói.
• Bị tiêu chảy vài lần trong ngày.

Sốt cao, cơ thể mệt mỏi, bỏ ăn

Giai đoạn toàn phát

Thường kéo dài trong vòng từ 5 - 10 ngày, dấu hiệu tay chân miệng ở giai đoạn này là trẻ bắt đầu xuất hiện các nốt ban, mụn nước ở miệng, họng hoặc cả hai. Các nốt này có thể có thể tiếp tục mọc ở lưỡi, miệng, bên trong má, tay, chân và mông (do tiêu chảy gây ra). 

• Loét miệng: Vết loét đỏ đường kính 2 - 3 mm, thường xuất hiện ở niêm mạc má, miệng, vòm khẩu cái, lưỡi khiến trẻ đau, quấy khóc, bỏ bú, biếng ăn.
• Ban phỏng nước (mụn nước): nổi gồ trên bề mặt da, sờ vào chắc, xuất hiện chủ yếu ở lòng bàn tay, bàn chân, mông, thường tồn tại trong thời gian dưới 7 ngày, có thể để lại vết thâm nhưng hiếm khi gây ra loét hoặc bội nhiễm. Ban phỏng nước tay chân miệng ít gây ngứa ở trẻ em nhưng gây ngứa nhiều ở người lớn. 
• Bệnh thường xuất hiện kèm theo sốt. Tuy nhiên, nếu trẻ sốt cao (>40 độ C) khó hạ thì đó có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh nặng. 

Xuất hiện mụn nước ở tay, chân, miệng

Giai đoạn lui bệnh

Sau 7- 10 ngày khởi bệnh, trẻ hoàn toàn hồi phục nếu không có biến chứng. Trong thực tế, không phải trong trường hợp nào người mắc bệnh tay chân miệng cũng xuất hiện những biểu hiện và diễn tiến bệnh như nhau. Các giai đoạn phát bệnh như trên thuộc thể bệnh cấp tính. Có thể xuất hiện thêm 2 biểu hiện lâm sàng khác:

• Thể tối cấp: Tiến triển nhanh và có các biến chứng nguy hiểm như suy tuần hoàn- hô hấp dẫn tới hôn mê và tử vong trong 24- 48 giờ.
• Thể không điển hình: Phát ban không rõ ràng hoặc chỉ xuất hiện loét miệng hoặc các triệu chứng thần kinh, tim mạch, hô hấp.

Lưu ý: Các biến chứng nguy hiểm của bệnh tay chân miệng thường xuất hiện sớm, từ ngày thứ 2 - ngày thứ 5 như: viêm màng não, viêm não, phù phổi cấp, viêm cơ tim, tăng huyết áp, suy tim, trụy mạch… có thể dẫn đến tử vong nếu trẻ không được theo dõi, phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

4. Phân biệt bệnh tay chân miệng và một số bệnh khác có triệu chứng tương tự

5. Cách chăm sóc trẻ mắc bệnh tay chân miệng tại nhà

Với các trường hợp trẻ mắc bệnh tay chân miệng thể nhẹ, chỉ xuất hiện các nốt loét miệng, ban da và sốt nhé, bác sĩ có thể sẽ chỉ định cho trẻ điều trị và chăm sóc tại nhà. Cha mẹ cần lưu ý quan tâm các vấn đề sau:

• Cho trẻ uống thuốc đúng và đủ theo đơn của bác sĩ, không nên tự ý cho trẻ uống thuốc ngoài đơn. Dùng thuốc hạ sốt khi trẻ sốt > 38,5 độ C bằng Paracetamol (liều 10-15 mg/kg/lần, mỗi lần cách nhau từ 4 - 6h), có thể kết hợp thêm ibuprofen nếu trẻ không hạ sốt (khi có chỉ định của bác sĩ). Tuyệt đối không dùng Aspirin để hạ sốt cho trẻ. Ngoài ra ba mẹ có thể sử dụng thêm các loại thuốc giảm ngứa hoặc các loại gel chấm vào sang thương cho trẻ… theo chỉ định của bác sĩ.
• Bổ sung đầy đủ nước cho trẻ, đặc biệt là các loại nước ép trái cây chứa nhiều vitamin và khoáng chất
• Cung cấp dinh dưỡng phù hợp theo độ tuổi, nên chuẩn bị các loại thực phẩm mềm dễ tiêu, không cho ăn hoặc uống đồ nóng, có vị chua, cay.
• Trẻ còn bú cần tiếp tục cho ăn sữa mẹ, tăng cường cho bé bú nhiều lần trong ngày. 
• Vệ sinh răng miệng cho trẻ sạch sẽ.
• Cho trẻ nghỉ học, nghỉ ngơi tại nhà, tránh kích thích vào các vết loét, ban và cần cách ly với trẻ khác.
• Tái khám mỗi 1-2 ngày trong 8-10 ngày đầu của bệnh. Nếu trẻ sốt cần cho trẻ tái khám mỗi ngày cho đến khi hết sốt ít nhất 48 giờ. Cần theo dõi và cách ly trẻ đủ 10 ngày. Khi trẻ hết sốt, các bóng nước, ban da trên lòng bàn tay, bàn chân của trẻ mờ dần và mất đi không để lại sẹo thì được coi là đã khỏi bệnh.

Cảnh báo: Cha mẹ lập tức đưa trẻ đến bệnh viện ngay nếu trẻ xuất hiện một trong những dấu hiệu sau:

• Sốt cao liên tục >39 độ C, không hạ sốt sau khi đã uống thuốc
• Trẻ giật mình nhiều, hốt hoảng, tinh thần không ổn định, quấy khóc (dỗ không nín), ngủ gà, bứt rứt hoặc lơ mơ
• Trẻ có triệu chứng run hoặc yếu tay chân (khi cầm đồ chơi), ngồi không vững, đi đứng loạng choạng.
• Da xuất hiện vân tím, tay chân lạnh, vã mồ hôi
• Trẻ nôn ói nhiều, co giật, thở mệt, nhở nhanh, ngưng thở, khò khè…

Theo dõi nhiệt độ của trẻ để tránh bé bị sốt quá cao

6. Các biến chứng nguy hiểm của bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em có thể xuất hiện quanh năm, thường bùng phát vào tháng 3- 5 và tháng 9- 12.  Bệnh thường hồi phục sau khoảng 10 ngày nếu không có biến chứng. Tuy nhiên, với những trường hợp gặp biến chứng thì rất nguy hiểm. Các biến chứng của bệnh tay chân miệng như:

• Biến chứng thần kinh: Bao gồm viêm não, viêm thân não, viêm màng não, viêm não tủy,... vô cùng nguy hiểm. Các bậc phụ huynh nên chú ý, nếu trẻ xuất hiện tình trạng rung giật cơ, bứt rứt, ngủ gà, run chi, đi không vững, rung giật nhãn cầu, tăng trương lực cơ, yếu liệt chi, liệt dây thần kinh sọ não, hôn mê,....
• Biến chứng tim mạch, hô hấp: Biến chứng tim mạch, hô hấp như viêm cơ tim, phù phổi cấp, tăng huyết áp, suy tim, truy mạch,.... Với các dấu hiệu như mạch nhanh, thời gian đầy mao mạch chậm, rối loạn vận mạch, da nổi vân, đổ mồ hôi, tứ chi lạnh, khó thở, phù phổi cấp, sùi bọt hồng, thở khó khăn, da tím tái,....
• Biến chứng với thai kỳ: Đối với các mẹ bầu 3 tháng đầu, việc nhiễm tay chân miệng có thể dẫn đến sảy thai, dù rất hiếm. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn, mẹ bầu cần phòng tránh bằng cách không tiếp xúc với người nhiễm bệnh. Ngoài ra, nếu mẹ bầu mắc tay chân miệng, bé sinh ra có thể mắc bệnh với các triệu chứng nhẹ hơn.

Biến chứng của tay chân miệng có thể nguy hiểm đến tính mạng

7. Các biện pháp phòng bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng chưa có vắc xin phòng bệnh đặc hiệu. Do đó, biện pháp phòng bệnh chính hiện nay là đảm bảo vệ sinh sạch sẽ, hạn chế tiếp xúc, ngăn nguồn lây.

• Hạn chế, không tiếp xúc với người mắc bệnh hoặc nghi mắc bệnh tay chân miệng nếu không thực sự cần thiết
• Trường hợp trẻ bị mắc bệnh cần được cách ly tại nhà, hạn chế tiếp xúc với mọi người để tránh lây bệnh
• Cha mẹ nên giúp trẻ hình thành thói quen thường xuyên rửa tay bằng xà phòng
• Đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm: ăn chín, uống sôi; rửa và tráng nước nóng bát đũa, các dụng cụ ăn uống, sử dụng nước sạch, dạy trẻ không mút tay hay đồ chơi, hạn chế dùng chung đồ chơi và không nhai, mớm thức ăn cho trẻ khi đang trong vùng dịch.
• Khi ở lớp trẻ có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh cần đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn cụ thể
• Thường xuyên vệ sinh các bề mặt, dụng cụ tiếp xúc hàng ngày như đồ chơi, dụng cụ học tập, tay nắm cửa, tay vịn cầu thang bằng xà phòng hoặc các chất 

Vệ sinh tay chân sạch sẽ để phòng ngừa tay chân miệng cho bé

8. Câu hỏi thường gặp về bệnh tay chân miệng

Bệnh tay chân miệng có lây không?

Bệnh tay chân miệng có nguy cơ lây lan từ người này sang người khác, đặc biệt có thể tạo thành dịch ở những nơi tập trung đông trẻ em như trường mẫu giáo, nhà trẻ. Virus gây bệnh có thể phát tán ra không khí ngay từ giai đoạn ủ bệnh cho đến khi trẻ mắc bệnh hồi phục hoàn toàn. Vì vậy, nhiều trẻ bị lây từ các trẻ mắc bệnh trong giai đoạn ủ bệnh.

Hình thức lây của bệnh tay chân miệng là gì?

Bệnh tay chân miệng lây lan chính thông qua tiếp xúc với chất lỏng trong mụn nước (khi bị bể) hoặc các giọt bắn chứa virus (khi trẻ mắc bệnh ho, hắt hơi, nói chuyện). Các trẻ ở trường mẫu giáo, nhà trẻ có thể mắc bệnh do chơi chung đồ chơi, đưa đồ chơi lên miệng. Ngoài ra, trẻ có thể nhiễm virus từ các đồ dùng chung như bàn, ghế, thực phẩm nhiễm virus, phân của trẻ đang mắc bệnh. 

Vì vậy, các trẻ mắc tay chân miệng cần được cách ly tại nhà, không đến trường hoặc các nơi công cộng tập trung đông người cho đến khi trẻ hoàn toàn khỏi bệnh.

Dịch hô hấp, dịch bài tiết hay dịch từ nốt mụn nước,…  đều là nguyên nhân lây nhiễm bệnh tay chân miệng

Trẻ đã từng mắc tay chân miệng có thể bị tái nhiễm không?

Bệnh tay chân miệng có thể bị tái nhiễm nhiều lần, vì tay chân miệng có thể bị gây ra bởi nhiều loại virus khác nhau. Khi trẻ bị bệnh tay chân miệng, cơ thể trẻ chỉ sản sinh ra một loại kháng thể tương ứng với loại virus gây bệnh. Vì vậy, trẻ hoàn toàn có nguy cơ tiếp xúc và nhiễm một loại virus gây bệnh tay chân miệng khác, gây tái mắc bệnh.

Trên thực tế, bệnh tay chân miệng thường xuất hiện ở các trẻ học tại các trường mẫu giáo, nhà trẻ. Hiện tại, các trẻ mầm non đang chuẩn bị quay lại trường học sau thời gian nghỉ hè. Cha mẹ, thầy cô cần thường xuyên nhắc nhở, hướng dẫn trẻ rửa tay, không đưa tay vào miệng, ngậm đồ chơi. Đồng thời, trẻ cần được sử dụng khăn ăn, khăn tay và các vật dụng ăn uống khác như cốc, đĩa, thìa, bát riêng. 

Để điều trị bệnh tay chân miệng cho bé hiệu quả, tránh các biến chứng nguy hiểm, các bậc phụ huynh nên lựa chọn cơ sở y tế uy tín. THAI THINH MEDIC là phòng khám đa khoa với nhiều năm kinh nghiệm cùng đội ngũ y- bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm, cung cấp các dịch vụ y tế chuyên sâu, trong đó có cả các vấn đề về da liễu, đặc biệt là tay chân miệng ở trẻ em. Để được tư vấn chi tiết, quý khách hàng hãy gọi ngay đến số HOTLINE: 097 288 1125 hoặc 0243 853 5522.