Ho khan do trào ngược dạ dày là tình trạng phổ biến nhưng rất dễ bị nhầm lẫn với các bệnh lý hô hấp như viêm họng, cảm cúm,.... Nguyên nhân do acid trong dạ dày trào ngược lên thực quản và họng gây ra kích ứng niêm mạc, dẫn đến ho khan kéo dài. Tình trạng ho đặc biệt tăng nhiều về đêm hoặc sau khi ăn no. Nhiều người không ngờ rằng, các triệu chứng ho tưởng như vô hại lại là dấu hiệu của bệnh trào ngược dạ dày - thực quản. Vậy nguyên nhân do đâu và làm thế nào để xử lý ho khan do trào ngược dạ dày? Cùng Phòng khám 125 Thái Thịnh - Thai Thinh Medic tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Ho khan do trào ngược dạ dày

Ho khan do trào ngược dạ dày là tình trạng người bệnh xuất hiện những cơn ho kéo dài, dai dẳng, không kèm đờm, thường nặng hơn khi nằm hoặc sau bữa ăn. Khác với ho do cảm lạnh hay viêm họng, ho khan trong bệnh trào ngược xuất phát từ sự kích ứng của axit dạ dày trào ngược lên vùng hầu họng và khí quản, khiến niêm mạc bị viêm và phản xạ ho được kích hoạt liên tục. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu mà còn ảnh hưởng đến giấc ngủ, công việc và chất lượng cuộc sống của người bệnh.

• Trào ngược axit lên họng và thanh quản. Axit từ dạ dày đi ngược lên thực quản, kích thích niêm mạc họng và dây thanh âm gây phản xạ ho.
• Tổn thương niêm mạc đường hô hấp. Axit và pepsin làm viêm, phù nề niêm mạc họng và thanh quản, dẫn đến ho khan, khàn tiếng, nuốt vướng.
• Phản xạ thần kinh phế vị vagal reflex. Khi axit trào ngược kích thích đầu mút thần kinh ở thực quản, tín hiệu được truyền lên não và phát ra phản xạ ho, dù axit không trào lên họng.
• Tăng nhạy cảm đường hô hấp. Tình trạng viêm mạn tính khiến niêm mạc họng, thanh quản trở nên nhạy cảm hơn với các yếu tố như bụi, lạnh, hoặc thức ăn cay nóng.

Hiểu rõ cơ chế gây ho khan do trào ngược dạ dày giúp người bệnh phân biệt ho khan do trào ngược dạ dày với các dạng ho thông thường và có hướng điều trị phù hợp, tránh lạm dụng thuốc ho mà không giải quyết được nguyên nhân gốc.

Trào ngược dạ dày có thể gây viêm, kích ứng và các triệu chứng khó chịu khác ở vùng thực quả

Dấu hiệu nhận biết ho khan do trào ngược dạ dày

Ho khan do trào ngược dạ dày thường dễ bị nhầm với ho do cảm lạnh, viêm họng hoặc dị ứng. Tuy nhiên, nếu chú ý kỹ, người bệnh có thể nhận ra một số triệu chứng đặc trưng dưới đây:

• Ho kéo dài dai dẳng, cơn ho thường không kèm đờm, xuất hiện nhiều vào ban đêm, sau khi ăn no hoặc khi nằm.
• Cảm giác nóng rát, ợ chua. Người bệnh thường có cảm giác nóng rát ở vùng ngực hoặc cổ họng, nhất là sau bữa ăn hoặc khi cúi người.
• Khàn tiếng, mất tiếng tạm thời. Axit dạ dày kích ứng dây thanh âm gây khàn tiếng, đặc biệt vào buổi sáng.
• Đau rát họng, nuốt vướng. Dịch trào ngược làm tổn thương niêm mạc họng khiến người bệnh luôn cảm thấy khô rát, nuốt vướng, phải ho hoặc khạc liên tục.
• Cảm giác có đờm nhưng khạc không ra. Do phù nề niêm mạc họng và kích ứng, người bệnh có cảm giác vướng nghẹn, muốn ho để “làm sạch họng”.
• Triệu chứng trào ngược đi kèm. Bao gồm đầy bụng, buồn nôn, ợ hơi, ợ chua hoặc vị chua đắng trong miệng.
• Cơn ho tăng khi ăn đồ cay, chua hoặc khi nằm ngủ. Các yếu tố này làm tăng tiết axit, khiến trào ngược dễ xảy ra và ho nặng hơn.
• Không đáp ứng với thuốc ho thông thường. Dù đã dùng thuốc giảm ho, tình trạng vẫn không cải thiện nếu chưa điều trị trào ngược dạ dày.

Các triệu chứng của bệnh trào ngược dạ dày thực quản (GERD) có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng và thường xuất hiện sau khi ăn hoặc khi nằm xuống

Nguyên nhân gây ho khan trong trào ngược dạ dày

Ho khan trong bệnh trào ngược dạ dày không chỉ do axit kích thích trực tiếp vùng họng, mà còn xuất phát từ nhiều yếu tố nguy cơ làm tăng trào ngược. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất:

• Trào ngược axit dạ dày lên thực quản. Khi cơ thắt thực quản dưới hoạt động kém, dịch vị dễ tràn ngược lên họng và gây kích ứng dây thần kinh ho.
• Ăn uống không điều độ. Ăn quá no, ăn sát giờ ngủ, dùng thực phẩm nhiều dầu mỡ, cay nóng, chua, caffeine hoặc rượu bia đều làm tăng tiết axit dạ dày.
• Thừa cân, béo phì. Mỡ bụng gây áp lực lên dạ dày, đẩy axit trào ngược lên cao hơn, đặc biệt khi nằm.
• Căng thẳng, stress kéo dài. Stress ảnh hưởng đến nhu động tiêu hóa và tăng tiết axit, khiến các triệu chứng trào ngược nặng hơn.
• Ở phụ nữ mang thai, hormone thay đổi và tử cung lớn chèn ép lên dạ dày, khiến dịch vị dễ trào ngược.
• Hút thuốc lá và sử dụng rượu bia. Nicotine và cồn làm giãn cơ vòng thực quản dưới, giảm khả năng ngăn axit trào ngược.
• Tác dụng phụ của thuốc. Một số thuốc như NSAIDs, thuốc điều trị tăng huyết áp, giãn phế quản hoặc chống trầm cảm có thể làm yếu cơ vòng thực quản.
• Thói quen sinh hoạt kém như ngủ ngay sau khi ăn, ít vận động, mặc quần áo bó sát vùng bụng đều là yếu tố góp phần làm nặng tình trạng trào ngược.
• Bệnh lý tiêu hóa mạn tính. Ở những người bị viêm dạ dày, loét dạ dày hoặc rối loạn tiêu hóa mạn có nguy cơ cao xuất hiện ho khan do trào ngược.

Trào ngược dạ dày do nhiều nguyên nhân gây ra

Khi nào nên đi gặp bác sĩ?

Ho khan do trào ngược dạ dày có thể bị nhầm với ho do cảm cúm hoặc viêm họng thông thường. Tuy nhiên, nếu cơn ho kéo dài và kèm theo các dấu hiệu sau, bạn nên đi khám sớm để được chẩn đoán chính xác và điều trị đúng hướng:

• Ho kéo dài trên 2 tuần, đặc biệt là ho về đêm hoặc sau khi ăn.
• Cảm giác nóng rát vùng ngực hoặc cổ họng, ợ chua, ợ nóng thường xuyên.
• Khó nuốt, đau rát họng dù không bị viêm họng.
• Giọng khàn, ho khan buổi sáng, có đờm dính ở cổ.
• Đau tức vùng thượng vị, buồn nôn hoặc nôn ra dịch chua.
• Thuốc ho thông thường không hiệu quả hoặc chỉ giảm nhẹ trong thời gian ngắn.

Điều trị hiệu quả bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Những thông tin được cung cấp không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ.

Phương pháp điều trị bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Để chữa trào ngược dạ dày, bạn nên chia nhỏ các bữa ăn trong ngày và hạn chế các thực phẩm mang tính chua và béo. Bạn cũng cần tránh các loại thuốc như aspirin vì chúng có thể làm cho các triệu chứng trở nên nặng hơn. Ngoài ra, một số loại thuốc trào ngược dạ dày cũng có tác dụng giảm axit như:

• Thuốc ức chế thụ thể H2 (như Ranitidine hoặc Famotidine): ngăn ngừa hoặc ức chế sự tiết axit dạ dày. Các loại thuốc này có thể được sử dụng trước khi ăn để ngăn ngừa ợ nóng
• Thuốc ức chế bơm proton – PPIs (như Omeprazole): cũng có tác dụng ức chế dạ dày tiết axit và có tính hiệu quả cao hơn thuốc ức chế thụ thể H2 và các loại thuốc kháng axit khác.

Trong những trường hợp kháng thuốc, bác sĩ có thể chỉ định bạn gặp bác sĩ phẫu thuật để thực hiện một ca phẫu thuật gọi là phẫu thuật thắt đáy vị để tăng cường sức mạnh của cơ vòng dưới của thực quản.

Kỹ thuật chẩn đoán bệnh trào ngược dạ dày thực quản

Đối với các triệu chứng nhẹ, bạn có thể sẽ không cần khám bác sĩ vì các triệu chứng này sẽ tự khỏi. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng bạn gặp phải ngày một nặng hơn hoặc bạn bị tái phát trào ngược thực quản, bác sĩ sẽ chẩn đoán tình trạng bệnh qua các phương pháp sau:

• Nội soi Hạ họng, thanh quản
• Nội soi dạ dày thực quản
• Đo áp lực thực quản
• Đo độ pH của thực quản trong vòng 14 giờ.

Nội soi dạ dày tá tràng

Chăm sóc và phòng ngừa trào ngược dạ dày

Việc kiểm soát ho khan do trào ngược dạ dày không chỉ dựa vào thuốc mà còn phụ thuộc rất lớn vào thói quen sinh hoạt hàng ngày. Dưới đây là những biện pháp giúp cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa tái phát:

• Điều chỉnh chế độ ăn uống. Ăn thành nhiều bữa nhỏ, tránh ăn quá no hoặc ăn sát giờ ngủ. Hạn chế thực phẩm gây trào ngược như: đồ chiên rán, cay, chua, cà phê, rượu bia và nước ngọt có gas. Ưu tiên rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và thực phẩm dễ tiêu hóa.
• Thay đổi thói quen sinh hoạt. Tránh nằm ngay sau khi ăn, nên ngồi hoặc đi bộ nhẹ nhàng ít nhất 30 phút. Nâng cao đầu giường khi ngủ khoảng 10–15 cm để hạn chế axit trào ngược. Giữ cân nặng hợp lý, tránh béo phì, đây là yếu tố làm tăng áp lực lên dạ dày.
• Giảm căng thẳng, ngủ đủ giấc bằng cách tập yoga, thiền hoặc hít thở sâu để ổn định tinh thần, giảm tiết acid dạ dày. Tránh thức khuya, sử dụng thiết bị điện tử trước khi ngủ.
• Theo dõi triệu chứng thường xuyên. Ghi lại tần suất ho, cảm giác nóng rát sau ăn, hoặc thời điểm xuất hiện triệu chứng. Nếu triệu chứng kéo dài trên 2 tuần, cần đi khám sớm để loại trừ biến chứng.

Câu hỏi thường gặp về bệnh trào ngược dạ dày

Ho khan do trào ngược dạ dày có giống viêm họng thông thường không?

Không. Ho khan do trào ngược dạ dày thường xảy ra vào ban đêm hoặc sau bữa ăn, kèm theo ợ chua, nóng rát ngực, khàn tiếng, trong khi viêm họng thông thường thường đi kèm đau rát họng, sổ mũi, sốt nhẹ do nhiễm virus hoặc vi khuẩn.

Tại sao trào ngược dạ dày lại gây ho khan kéo dài?

Khi axit dạ dày trào lên thực quản và họng, nó gây kích ứng niêm mạc họng và dây thần kinh ho, dẫn đến ho khan dai dẳng dù không có đờm hay viêm nhiễm rõ rệt.

Acid từ dạ dày trào lên họng và thực quản gây ho

Ho khan do trào ngược có tự khỏi không?

Rất hiếm. Nếu không điều trị nguyên nhân gốc là trào ngược dạ dày, ho khan sẽ kéo dài, tái phát và thậm chí dẫn đến viêm thanh quản, viêm phế quản mạn tính. Người bệnh cần đi khám sớm để được điều trị đúng hướng.

Nên khám chuyên khoa nào khi nghi ngờ ho do trào ngược?

Người bệnh nên khám chuyên khoa Tiêu hóa để xác định mức độ trào ngược và khám thêm Tai Mũi Họng nếu có triệu chứng kích ứng họng, khàn tiếng hoặc viêm thanh quản.

Làm sao phân biệt ho do trào ngược với ho do dị ứng hoặc hen?

Ho do trào ngược thường xuất hiện sau ăn, khi nằm hoặc về đêm, không có tiếng rít, không khó thở; trong khi ho do dị ứng hoặc hen thường kèm ngứa họng, khò khè, thở rít và phản ứng với thời tiết hoặc bụi phấn.

Trào ngược dạ dày thực quản có thể được kiểm soát bằng thuốc, tuy nhiên các phương pháp không dùng thuốc cũng góp phần làm giảm triệu chứng bệnh rất hiệu quả. Chia nhỏ bữa ăn, không nằm nghỉ ngay sau ăn là các mẹo nhỏ hữu hiệu phòng ngừa trào ngược dạ dày lên thực quản. Khi bệnh trào ngược làm bạn khó chịu nhiều hoặc xuất hiện các triệu chứng như khó nuốt, nuốt nghẹn, bạn hãy đến khám ngay bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa để can thiệp điều trị kịp thời.

Nếu bạn có bất kỳ câu hỏi nào, hãy liên hệ ngay với Phòng khám 125 Thái Thịnh- Thai Thinh Medic để được tư vấn và thăm khám bởi các bác sĩ chuyên khoa uy tín.