Trẻ dậy thì sớm đang là nỗi lo của rất nhiều bậc phụ huynh hiện nay. Đây là tình trạng trẻ xuất hiện những dấu hiệu cơ thể phát triển trước độ tuổi bình thường, không chỉ ảnh hưởng đến chiều cao, tâm lý mà còn tiềm ẩn nhiều chứng rối loạn nội tiết nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời. Vì thế, cha mẹ cần quan tâm và nhận biết sớm những dấu hiệu dậy thì sớm và đưa trẻ đi thăm khám, điều trị để kiểm soát quá trình phát triển, bảo vệ sức khỏe sinh sản và tâm lý của con trong tương lai. Hãy cùng Thai Thinh Medic tìm hiểu sâu hơn về vấn đề này qua bài viết sau đây nhé!

Dậy thì sớm là gì?

Dậy thì sớm là tình trạng cơ thể trẻ em bắt đầu có những biến đổi trưởng thành sớm hơn so với độ tuổi thông thường, thường trước 8 tuổi đối với bé gái và 9 tuổi đối với bé trai. Điều này biểu hiện qua sự phát triển nhanh chóng về thể chất, bao gồm sự tăng trưởng đột ngột, nhanh bất thường như: thay đổi hình dáng cơ thể, phát triển các đặc tính sinh dục thứ cấp như mọc lông mu, nách, thay đổi giọng nói ở bé trai, phát triển ngực ở bé gái. Nguyên nhân có thể do rối loạn nội tiết, kích hoạt sớm vùng não điều khiển hormone sinh dục hoặc các bệnh lý liên quan đến tuyến yên, buồng trứng, tinh hoàn.

Dậy thì sớm có thể ảnh hưởng đến việc chiều cao tối đa của trẻ, khiến trẻ ngừng cao lớn sớm hơn so với bình thường. Dậy thì sớm ở trẻ em ngày càng phổ biến và có khuynh hướng sớm hơn so với thế hệ ông bà, cha mẹ trước đây.

Nguyên nhân gây dậy thì sớm ở trẻ em

Dậy thì sớm có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm nguyên nhân sinh lý, bệnh lý hoặc môi trường. Xác định rõ được nguyên nhân vừa giúp cha mẹ chủ động phòng ngừa cho con, vừa giúp các bác sĩ xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, giúp trẻ phát triển bình thường và khỏe mạnh.

Dậy thì sớm trung ương

Dậy thì sớm trung ương là dạng phổ biến nhất, vùng dưới đồi sẽ tiết ra hormone GnRH, kích thích tuyến yên sản sinh hormone FSH và LH. Các hormone này sau đó sẽ tác động lên tinh hoàn và buồng trứng, kích thích chúng sản xuất hormone giới tính, từ đó gây ra các thay đổi đặc trưng của tuổi dậy thì như phát triển cơ bắp, mọc lông, thay đổi giọng nói ở bé trai và phát triển ngực, kinh nguyệt ở bé gái.

• Dậy thì sớm do nguyên nhân này thường xảy ra tự nhiên, không rõ nguyên nhân. Đôi khi còn liên quan cả đến khối u trong vùng não, chấn thương đầu hoặc nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương.
• Gặp nhiều ở bé gái hơn bé trai, cần được chẩn đoán bằng xét nghiệm hormone và chụp MRI não.

Béo phì là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu gây ra tình trạng dậy thì sớm

Dậy thì sớm ngoại biên

Dậy thì sớm ngoại biên là dậy thì sớm không phụ thuộc GnRH, tình trạng ít phổ biến hơn.

• Nguyên nhân do sự sản xuất quá mức hormone giới tính estrogen hoặc testosterone từ các cơ quan khác như tuyến thượng thận hoặc tuyến yên, buồng trứng hoặc tinh hoàn mà không cần tín hiệu từ não.
• Có thể do u buồng trứng, u tinh hoàn, tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh hoặc tiếp xúc hormone ngoại sinh.
• Hội chứng di truyền McCune-Albright.
• Tiếp xúc quá nhiều với các chất chứa hormone giới tính từ bên ngoài cũng có thể gây dậy thì sớm.
• Một số trường hợp di truyền, ảnh hưởng đến điều hòa nội tiết tố.

Yếu tố môi trường và lối sống

Ngoài 2 yếu tố là dậy thì sớm trung ương và dậy thì sớm ngoại biên thì còn có yếu tố do môi trường và lối sống.

• Chế độ dinh dưỡng dư thừa, béo phì hoặc sử dụng thực phẩm chứa hormone tăng trưởng.
• Tiếp xúc sớm với nội dung nhạy cảm, căng thẳng tâm lý, rối loạn giấc ngủ cũng có thể kích thích nội tiết tố sớm.
• Tiếp xúc hóa chất trong nhựa, mỹ phẩm, thuốc trừ sâu có thể ảnh hưởng đến hệ hormone hay còn gọi là chất gây rối loạn nội tiết

Các triệu chứng điển của dậy thì sớm ở trẻ em

Nhận biết sớm các dấu hiệu dậy thì sớm giúp cha mẹ đưa trẻ đi khám và can thiệp kịp thời, tránh ảnh hưởng đến chiều cao, tâm lý và sức khỏe sinh sản sau này. Các biểu hiện thường khác nhau giữa bé gái và bé trai.

Dấu hiệu dậy thì sớm ở bé gái

• Phát triển tuyến vú sớm, thường là dấu hiệu đầu tiên, xuất hiện trước 8 tuổi.
• Có kinh nguyệt sớm hoặc tiết dịch âm đạo bất thường.
• Có thể xuất hiện mụn trứng cá, mùi cơ thể như người lớn.
• Mọc lông mu, lông nách sớm hơn bạn bè cùng tuổi.
• Tăng chiều cao nhanh bất thường, sau đó tốc độ phát triển chậm lại do xương đóng sớm.
• Thay đổi tâm lý rõ rệt: dễ cáu gắt, ngại ngùng, thu mình hoặc có hành vi giống người trưởng thành.

Dấu hiệu dậy thì sớm ở bé trai

• Tinh hoàn và dương vật phát triển sớm, thường trước 9 tuổi.
• Giọng nói trầm hơn, xuất hiện lông mu, ria mép hoặc râu.
• Tăng chiều cao nhanh đột ngột, sau đó phát triển chậm lại.
• Thay đổi hành vi: tăng năng lượng, dễ nóng nảy, thích thể hiện bản thân.
• Có thể gặp mộng tinh sớm hoặc tiết dịch sinh dục.
• Xuất hiện mụn, mùi cơ thể đặc trưng của tuổi dậy thì.

Những ảnh hưởng tiêu cực của dậy thì sớm đối với trẻ

Dậy thì sớm là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cả thể chất và tâm lý của trẻ. 

Ảnh hưởng về thể chất:

• Hạn chế về chiều cao: Dậy thì sớm khiến trẻ phát triển chiều cao nhanh hơn trong giai đoạn đầu, tuy nhiên lại khiến quá trình tăng trưởng kết thúc sớm hơn. Điều này có nghĩa là khi trưởng thành, những trẻ dậy thì sớm thường thấp hơn so với bạn bè cùng trang lứa.
• Các vấn đề sức khỏe khác: Ngoài ảnh hưởng đến chiều cao, dậy thì sớm còn có thể gây ra một số vấn đề sức khỏe khác như rối loạn kinh nguyệt ở bé gái, các vấn đề về xương khớp và tăng nguy cơ mắc một số bệnh mãn tính ở tuổi trưởng thành.

Ảnh hưởng đến tâm lý:

• Tự ti và lo lắng: Sự phát triển thể chất nhanh chóng và khác biệt so với bạn bè cùng trang lứa khiến trẻ cảm thấy tự ti, lo lắng và cô lập.
• Thay đổi tâm trạng: Trẻ dậy thì sớm thường dễ cáu gắt, thay đổi tâm trạng thất thường và có thể gặp phải các vấn đề về hành vi.
• Áp lực xã hội: Trẻ phải đối mặt với những áp lực xã hội nhất định do sự phát triển sớm về thể chất, đặc biệt là ở bé gái.
• Rối loạn tâm lý: Trong một số trường hợp, dậy thì sớm có thể dẫn đến các rối loạn tâm lý như trầm cảm, lo âu.

Ảnh hưởng đến sức khỏe:

• Rối loạn nội tiết tố: Tăng nguy cơ rối loạn kinh nguyệt ở bé gái, rối loạn sinh tinh ở bé trai, ảnh hưởng chức năng sinh sản sau này.
• Nguy cơ hành vi tình dục sớm: Trẻ phát triển giới tính sớm nhưng chưa đủ nhận thức, dễ bị lôi kéo hoặc xâm hại.
• Tăng nguy cơ mắc bệnh lý nội tiết: Một số trường hợp dậy thì sớm có thể liên quan đến u tuyến yên, u buồng trứng, thượng thận cần được phát hiện qua thăm khám.

Các tác động trên có ảnh hưởng khá lớn tới đời sống cũng như sự phát triển tự nhiên của trẻ, vì vậy, nếu bạn nhận thấy con mình có những dấu hiệu của dậy thì sớm, hãy đưa trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Dậy thì sớm có thể ảnh hưởng đến thể chất và tinh thần của trẻ

Làm thế nào để phòng tránh dậy thì sớm ở trẻ?

Hãy áp dụng những biện pháp cải thiện lối sống để giúp con trẻ giảm bớt nguy cơ mắc dậy thì sớm.

• Tránh cho trẻ sử dụng các loại thuốc hoặc mỹ phẩm có thành phần chứa hormone.
• Duy trì và kiểm soát cân nặng hợp lý.
• Khuyến khích trẻ hoạt động thể chất ít nhất 30 phút mỗi ngày bằng các hoạt động như: chạy nhảy, bơi lội, đạp xe... 
• Chế độ ăn uống đa dạng, tăng cường chất xơ tự nhiên, giảm tối đa thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn và các đồ uống ngọt, có ga. Hãy chọn các thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, không chứa chất bảo quản.
• Đảm bảo trẻ ngủ đủ giấc, tránh tiếp xúc với các thiết bị điện tử trước khi ngủ.
• Tạo không gian sống thoải mái, giúp trẻ giảm căng thẳng và lo âu.
• Tạo điều kiện để trẻ chia sẻ những cảm xúc, suy nghĩ của mình.
• Sẵn sàng chia sẻ, giúp con hiểu hơn về những sự thay đổi của cơ thể theo độ tuổi của con.

Cha mẹ nên chia sẻ cởi mở cùng con

Câu hỏi thường gặp về trẻ dậy thì sớm

Trẻ mấy tuổi được xem là dậy thì sớm?

Bé gái được coi là dậy thì sớm nếu có dấu hiệu phát triển vú hoặc kinh nguyệt trước 8 tuổi; bé trai là khi tinh hoàn phát triển trước 9 tuổi.

Dậy thì sớm có tự hết không, hay cần điều trị?

Phần lớn trường hợp không tự hết mà cần được bác sĩ nội tiết đánh giá và theo dõi. Điều trị giúp làm chậm tiến trình dậy thì, bảo vệ chiều cao và sức khỏe sinh sản.

Nguyên nhân nào khiến trẻ dậy thì sớm?

Dậy thì sớm có thể do rối loạn nội tiết, tác động môi trường như hormone trong thực phẩm, hóa chất, béo phì, hoặc bệnh lý ở tuyến yên, buồng trứng, tinh hoàn.

Điều trị dậy thì sớm có ảnh hưởng đến sức khỏe sau này không?

Nếu được chẩn đoán và điều trị đúng phác đồ, trẻ vẫn phát triển bình thường, chiều cao và khả năng sinh sản không bị ảnh hưởng.

Khi nào nên đưa trẻ đi khám bác sĩ nội tiết?

Khi cha mẹ nhận thấy trẻ phát triển cơ thể sớm hơn bạn bè cùng tuổi, hoặc có biểu hiện tâm lý, hành vi thay đổi bất thường, nên đưa đi khám sớm để được kiểm tra hormone và tư vấn hướng điều trị phù hợp.

Dậy thì sớm ở trẻ là vấn đề cần được quan tâm và can thiệp sớm để bảo vệ chiều cao, sức khỏe sinh sản và tâm lý lâu dài. Nhận biết dấu hiệu bất thường và đưa trẻ đi khám định kỳ giúp phát hiện nguyên nhân chính xác, từ đó điều trị hiệu quả, hạn chế biến chứng. Nếu phụ huynh nghi ngờ con có biểu hiện dậy thì sớm, hãy đưa trẻ đến Thai Thinh Medic – cơ sở uy tín với đội ngũ bác sĩ nội tiết nhi giàu kinh nghiệm, trang thiết bị hiện đại, giúp trẻ phát triển khỏe mạnh và đúng lứa tuổi.