Truyền máu song thai là một biến chứng nguy hiểm trong thai kỳ, có thể gây ra nhiều nguy cơ cho sức khỏe của thai nhi. Theo dõi ngay bài viết sau đây để hiểu rõ hơn về truyền máu song thai và cách xử lý kịp thời để đảm bảo sức khỏe mẹ và bé.
Truyền máu song thai là gì?
Truyền máu song thai, hay còn gọi là hội chứng truyền máu song thai (TTTS - Twin-Twin Transfusion Syndrome), là một bệnh lý nghiêm trọng xảy ra trong thai kỳ khi mẹ mang thai song sinh cùng trứng, chia sẻ một bánh nhau nhưng lại có túi ối riêng biệt. Hội chứng này xuất hiện khi các mạch máu trong bánh nhau của hai thai nhi bị nối với nhau một cách bất thường, dẫn đến sự phân phối máu không đồng đều giữa hai thai nhi. Điều này tạo ra một tình trạng "thai nhi cho" không nhận đủ lượng máu, oxy và chất dinh dưỡng, trong khi "thai nhi nhận" nhận máu dư thừa, gây quá tải cho hệ tuần hoàn của thai này.
Truyền máu song thai thường xảy ra trong ba tháng giữa của thai kỳ. Hội chứng này còn được biết đến bởi sự chênh lệch thể tích ở hai buồng ối như đa ối và thiểu ối.
Hội chứng này được phát hiện lần đầu vào năm 1875 bởi bác sĩ sản khoa người Đức, Friedrich Schatz. Tỉ lệ mắc hội chứng này khá thấp, chỉ khoảng 0,1 - 1,9/1000 trẻ sinh ra nhưng nếu không được điều trị kịp thời, hội chứng này có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng, như sinh non, thiếu máu hoặc thậm chí là tử vong. Tỷ lệ tử vong có thể lên đến 80 - 100% trước tuần thai thứ 26 nếu không được điều trị kịp thời. Do đó, việc phát hiện sớm và can thiệp đúng cách là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và thai nhi.
Truyền máu song thai thường xảy ra trong ba tháng giữa của thai kỳ.
Nguyên nhân gây truyền máu song thai
Nguyên nhân chính gây ra hội chứng này vẫn chưa được hiểu rõ hoàn toàn nhưng các nghiên cứu cho thấy rằng một trong những yếu tố quyết định đến sự xuất hiện của hội chứng truyền máu song thai là sự rối loạn trong cấu trúc mạch máu trong nhau thai. Số lượng các điểm nối động mạch - tĩnh mạch sâu trong nhau thai tăng lên khiến máu có thể chảy từ thai nhi này sang thai nhi kia một cách không kiểm soát, dẫn đến tình trạng mất cân bằng nghiêm trọng trong tuần hoàn máu của các thai nhi.
Đối tượng nguy cơ cao mắc bệnh
Các sản phụ mang đa thai một bánh nhau là nhóm có nguy cơ cao nhất mắc phải hội chứng truyền máu song thai. Đối với những mẹ mang song thai, việc siêu âm thường xuyên giúp theo dõi lượng máu cung cấp cho từng thai nhi, giúp phát hiện sớm tình trạng truyền máu song thai và can thiệp kịp thời nếu cần.
Khi hội chứng truyền máu song thai được phát hiện sớm, các biện pháp can thiệp như việc theo dõi chặt chẽ hơn hoặc can thiệp y tế có thể được thực hiện để giảm thiểu các rủi ro cho cả mẹ và thai nhi. Do đó, việc khám thai đúng hẹn là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe của mẹ và con trong suốt quá trình mang thai.
Các sản phụ mang đa thai một bánh nhau là nhóm có nguy cơ cao nhất mắc phải hội chứng truyền máu song thai.
Triệu chứng truyền máu song thai
Truyền máu song thai có thể được phát hiện qua siêu âm thai định kỳ ở những tuần 16 - 22. Hội chứng này có thể có hoặc không có triệu chứng rõ rệt trong giai đoạn đầu, khiến tình trạng này bị phát hiện muộn và trở nên phức tạp hơn.
Thông thường, mẹ bầu có thể cảm nhận sự thay đổi từ khoảng tuần thứ 20 của thai kỳ với các biểu hiện:
- Tăng cân nhanh, bụng lớn nhanh hơn so với bình thường
- Quần áo trở nên chật chội trong một thời gian ngắn
- Khó thở
- Phù ở tay và chân ngay từ những tuần đầu của thai kỳ
- Nôn mửa
- Đau bụng, có cảm giác co thắt
Đặc biệt, trong các tuần sau đó, mỗi cử động nhẹ của thai có thể làm tình trạng trở nên tồi tệ hơn. Khi mẹ gặp tình trạng co thắt và đau bụng, nhiều khả năng thai nhi đã tử vong.
Truyền máu song thai có thể được phát hiện qua siêu âm thai định kỳ ở những tuần 16 - 22.
Nguy cơ của truyền máu song thai
Truyền máu song thai là một hội chứng nguy hiểm có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, tỷ lệ tử vong ở trẻ mắc hội chứng truyền máu song thai có thể lên đến 90%. Trẻ được điều trị sớm và ở trong bụng mẹ càng lâu, nguy cơ gặp biến chứng càng thấp. Cụ thể, những nguy cơ biến chứng do truyền máu song thai gây ra:
Tổn thương hệ thần kinh thai nhi
Những trẻ sinh ra từ thai kỳ mắc hội chứng truyền máu song thai có tỷ lệ tổn thương não cao hơn so với các thai nhi bình thường. Theo nghiên cứu, 30% thai nhi còn lại có thể gặp di chứng thần kinh nghiêm trọng, điển hình là hoại tử trắng quanh não thất, có thể quan sát qua MRI hoặc chụp CT. Cơ chế gây tổn thương có thể là do sự gia tăng kháng lực mạch ở thai nhận (do quá nhiều hồng cầu) hoặc thiếu máu và thiếu oxy ở thai cho máu. Những tổn thương này có thể dẫn đến các di chứng về thần kinh, bao gồm sự phát triển chậm về nhận thức và vận động.
Do nhiều nguy cơ biến chứng này, trẻ mắc bệnh cần được kiểm tra hình ảnh học não bộ trong vòng 48 giờ sau sinh và theo dõi sự phát triển thần kinh sát sao.
Gây sinh non
Ngay cả khi điều trị thành công, hội chứng truyền máu song thai vẫn có thể dẫn tới sinh non. Trẻ sơ sinh cần phải được chăm sóc đặc biệt trong phòng chăm sóc đặc biệt dành cho trẻ sơ sinh (NICU).
Biến chứng khác
- Thiếu máu ở thai cho máu
- Suy van nhĩ thất, rối loạn chức năng tâm trương và hẹp hoặc teo phổi ở thai nhận
- Nhiễm trùng ối
- Phì đại mạch máu và cơ trở ở thai cho máu
Truyền máu song thai có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng.
Phương pháp chẩn đoán truyền máu song thai
Truyền máu song thai là một tình trạng phức tạp cần được chẩn đoán chính xác ngay từ những tuần thai kỳ đầu để có thể can thiệp kịp thời. Chẩn đoán hội chứng này chủ yếu dựa trên siêu âm. Siêu âm giúp nhận diện các dấu hiệu của truyền máu song thai như mức độ nước ối trong bào thai, sự khác biệt về kích thước giữa hai thai nhi và các bất thường về lưu lượng máu. Ngoài siêu âm, chọc dò dịch ối cũng được áp dụng để chẩn đoán xác định hội chứng này.
Sau khi trẻ được sinh ra, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm đông máu (thời gian thromboplastin một phần (PTT) và prothrombin (PT)), các xét nghiệm điện giải và chụp X - quang để theo dõi tình trạng sức khỏe và nguy cơ biến chứng của trẻ.
Hội chứng truyền máu song thai là một bệnh lý tiến triển chậm, do đó, việc thăm khám định kỳ tại các cơ sở y tế uy tín sẽ giúp phát hiện sớm những dấu hiệu bất thường. Do đó, thai phụ mang song thai cần được theo dõi chặt chẽ trong suốt quá trình thai kỳ để giảm thiểu các rủi ro sức khỏe có thể xảy ra.
Điều trị truyền máu song thai như thế nào?
Điều trị hội chứng truyền máu song thai (TTTS) đòi hỏi sự can thiệp kịp thời và chính xác để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và thai nhi. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ phụ thuộc vào giai đoạn thai kỳ, tình trạng sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi. Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:
Phẫu thuật laser cắt mạch máu nối liên quan giữa hai thai nhi
Phẫu thuật laser trong buồng tử cung là phương pháp điều trị hiệu quả nhất hiện nay. Phương pháp này sử dụng tia laser để cắt đứt các mạch máu thông nối giữa hai thai nhi, giúp mỗi thai phát triển độc lập, không còn phụ thuộc vào nhau. Kỹ thuật này yêu cầu bác sĩ có kinh nghiệm cao và sự hỗ trợ của các thiết bị y tế tiên tiến để có thể thực hiện chính xác và đảm bảo an toàn cho sức khỏe của cả mẹ bầu và em bé/
Truyền máu cho thai trong buồng tử cung
Trong trường hợp một trong hai thai nhi bị thiếu máu, truyền máu trực tiếp vào thai trong tử cung có thể là phương án sống còn. Phương pháp này giúp cải thiện lưu lượng máu đến thai nhi, đồng thời giảm nguy cơ sinh non và các biến chứng khác.
Giảm thể tích nước ối
Việc giảm thể tích nước ối có thể được thực hiện qua chọc nước ối để loại bỏ lượng nước dư thừa, giúp giảm áp lực lên thai nhi và cải thiện lưu thông máu trong nhau thai. Phương pháp này có thể giúp cứu sống khoảng 60% các trường hợp bị ảnh hưởng, nhưng cần được giám sát chặt chẽ khi thực hiện để tránh các biến chứng như nhiễm trùng.
Hủy thai có chọn lọc bằng cắt dây rốn hoặc bằng laser
Trong những trường hợp nặng, khi một thai nhi có nguy cơ đe dọa đến sự sống của thai nhi còn lại, bác sĩ có thể quyết định hủy thai bằng phương pháp cắt dây rốn hoặc sử dụng tia laser. Mặc dù phương pháp này có thể cứu sống một trong hai thai, nhưng nó có thể gây di chứng hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe của người mẹ.
Mở thông giữa hai buồng ối
Khi điều trị truyền máu song thai, bác sĩ có thể chỉ định mở thông giữa hai buồng ối để giảm sự trao đổi máu không đồng đều giữa hai thai nhi. Tuy nhiên, phương pháp này hiện nay ít được khuyến khích do nguy cơ dây chằng màng ối và nhiễm trùng.
Cho dù áp dụng phương pháp điều trị nào, việc can thiệp sớm vẫn là chìa khóa để giảm thiểu nguy cơ và tối ưu hóa kết quả điều trị. Mẹ bầu sẽ cần được theo dõi chặt chẽ để phát hiện và xử lý kịp thời các biến chứng, giúp nâng cao cơ hội sinh con khỏe mạnh và an toàn. Cùng với sự tiến bộ của y học, hiện nay chúng ta đã có nhiều lựa chọn điều trị hiệu quả giúp cải thiện tỷ lệ sống sót của thai nhi trong tình trạng này.
Điều trị hội chứng truyền máu song thai (TTTS) đòi hỏi sự can thiệp kịp thời và chính xác để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và thai nhi.
Làm sao để phòng ngừa truyền máu song thai?
Truyền máu song thai là một hội chứng nguy hiểm, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của cả mẹ và thai nhi nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc phòng ngừa và theo dõi sát sao trong suốt thai kỳ là rất quan trọng để giảm thiểu các rủi ro liên quan đến tình trạng này.
Theo dõi thai kỳ thường xuyên và phát hiện sớm
Để phòng ngừa truyền máu song thai, mẹ bầu mang song thai cần được khám thai và siêu âm thai định kỳ tại các cơ sở y tế chuyên khoa sản có đủ năng lực chuyên môn. Đặc biệt, đối với thai phụ mang song thai cùng trứng, việc theo dõi và siêu âm Doppler phải được thực hiện ít nhất 2 tuần một lần kể từ tuần thai thứ 16. Phát hiện hội chứng truyền máu song thai trước tuần 20 sẽ giúp tăng khả năng điều trị thành công. Sau tuần 24, việc can thiệp sẽ trở nên khó khăn với tỷ lệ thành công thấp hơn.
Chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý
Ngoài việc kiểm tra và thăm khám định kỳ, chế độ sinh hoạt hợp lý cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa truyền máu song thai. Thai phụ nên duy trì một lối sống nhẹ nhàng, tránh làm việc quá sức và hạn chế căng thẳng.
Tư thế nằm hợp lý
Để giảm áp lực lên tử cung và cải thiện lượng máu cung cấp cho tử cung và thận, mẹ nên nằm theo các tư thế nằm ngửa hoặc nằm nghiêng trên giường. Điều này giúp giảm bớt các bất thường trong quá trình phát triển của thai nhi mắc hội chứng truyền máu song thai.
Chế độ dinh dưỡng khoa học
Chế độ dinh dưỡng là yếu tố then chốt trong việc duy trì sức khỏe của mẹ và thai nhi. Tình trạng thiếu máu và thiếu đạm thường gặp ở thai nhi mắc hội chứng này vào khoảng giữa thai kỳ. Vì vậy, các sản phụ cần bổ sung dinh dưỡng hợp lý, tăng cường các thực phẩm giàu đạm, sắt và acid folic để cải thiện sức khỏe, giảm tình trạng đa ối và nhu cầu can thiệp xâm lấn.
Ngoài các biện pháp kiểm tra y tế, thai phụ cũng cần chú ý đến sức khỏe tổng thể. Việc giảm thiểu nguy cơ truyền máu song thai không chỉ thông qua siêu âm và chế độ dinh dưỡng, mà còn phải được chăm sóc đúng mức cả về thể chất và tinh thần. Đảm bảo một môi trường sống lành mạnh, chế độ ăn uống hợp lý, và nghỉ ngơi đầy đủ sẽ giúp hỗ trợ tốt cho sức khỏe của cả mẹ và thai nhi trong suốt quá trình mang thai.
Mẹ bầu mang song thai cần được thăm khám định kỳ tại các cơ sở y tế chuyên khoa sản có đủ năng lực chuyên môn.
Tóm lại, truyền máu song thai là một tình trạng nguy hiểm, cần được phát hiện và can thiệp kịp thời. Mẹ bầu cần lưu ý theo dõi các dấu hiệu bất thường và tuân thủ lịch khám thai định kỳ để giảm thiểu mọi rủi ro, đảm bảo một thai kỳ an toàn và khỏe mạnh.
