Hội chứng ruột kích thích là gì?

Hội chứng ruột kích thích (Irritable Bowel Syndrome - IBS) là một tình trạng rối loạn chức năng tiêu hóa, đặc trưng bởi sự kết hợp giữa cảm giác khó chịu hoặc đau bụng tái phát và những thay đổi trong thói quen đại tiện. Những thay đổi này có thể bao gồm đi ngoài nhiều hơn hoặc ít hơn bình thường (biểu hiện là tiêu chảy hoặc táo bón) hoặc sự thay đổi về hình dạng phân (phân trở nên nhỏ, cứng hoặc mềm và lỏng). Trước đây, các bác sĩ từng gọi  hội chứng này bằng những tên khác như:

• Viêm đại tràng IBS
• Viêm loét đại tràng
• Viêm đại tràng co thắt
• Hội chứng ruột thần kinh
• Hội chứng ruột co thắt

Hội chứng ruột kích thích không gây nguy hiểm đến tính mạng và không làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh lý khác ở đại tràng như viêm loét đại tràng, bệnh Crohn hay ung thư đại tràng. Tuy nhiên, hội chứng này có thể diễn ra dai dẳng, ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Người mắc hội chứng ruột kích thích có thể thường xuyên phải nghỉ học hoặc nghỉ làm, cảm thấy khó khăn trong việc tham gia các hoạt động thường ngày. Một số người thậm chí phải thay đổi môi trường làm việc, chẳng hạn như chuyển sang làm việc tại nhà, điều chỉnh giờ giấc làm việc hoặc buộc phải ngừng làm việc.

Hội chứng ruột kích thích (Irritable Bowel Syndrome - IBS) là một tình trạng rối loạn chức năng tiêu hóa.

Phân loại hội chứng ruột kích thích

Có 4 loại hội chứng ruột kích thích:

• Hội chứng ruột kích thích thể táo bón (IBS-C)
• Hội chứng ruột kích thích thể tiêu chảy (IBS-D)
• Hội chứng ruột kích thích thể hỗn hợp (IBS-M) (có cả táo bón và tiêu chảy)
• Hội chứng ruột kích thích thể không xác định (IBS-U)

Triệu chứng của hội chứng ruột kích thích

Triệu chứng ở người lớn

Các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích rất đa dạng và có thể bao gồm:

• Tiêu chảy (có thể xuất hiện những đợt tiêu chảy dữ dội)
• Táo bón
• Táo bón xen kẽ với tiêu chảy
• Đau bụng hoặc co thắt bụng, thường ở vùng bụng dưới. Cơn đau có thể tăng lên sau khi ăn và giảm đi sau khi đi ngoài.
• Chướng bụng, đầy hơi nhiều
• Phân có hình dạng bất thường, có thể cứng hoặc lỏng hơn bình thường (ví dụ: phân dạng viên hoặc phân dẹt).
• Bụng phình to
• Có chất nhầy trong phân
• Cảm giác vẫn còn muốn đi đại tiện dù vừa mới đi xong
• Không dung nạp một số loại thực phẩm
• Mệt mỏi
• Lo âu, trầm cảm
• Ợ nóng, khó tiêu
• Đau đầu
• Tiểu nhiều lần

Cần lưu ý rằng những triệu chứng này có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên, nếu bạn mắc hội chứng ruột kích thích, các triệu chứng này thường xuất hiện ít nhất mỗi tuần trong khoảng thời gian 3 tháng hoặc rải rác nhưng kéo dài ít nhất 6 tháng. Ở phụ nữ, các triệu chứng có thể trở nên nghiêm trọng hơn trong chu kỳ kinh nguyệt. Một số người bệnh cũng có thể gặp các vấn đề về tiết niệu hoặc chức năng tình dục. Tình trạng căng thẳng tâm lý có thể làm các triệu chứng của IBS trở nên trầm trọng hơn.

Các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích ở người lớn rất đa dạng.

Triệu chứng ở trẻ em

Hội chứng ruột kích thích ảnh hưởng đến khoảng 1/6 trẻ em với các triệu chứng tương tự như ở người lớn. Các triệu chứng ở trẻ có thể bao gồm:

• Đau hoặc khó chịu vùng bụng, thường cảm thấy dễ chịu hơn sau khi đi ngoài
• Tiêu chảy, táo bón hoặc xen kẽ cả hai
• Có chất nhầy trong phân
• Cảm giác buồn đi đại tiện gấp
• Đầy hơi
• Đau quặn bụng
• Đầy bụng, trung tiện nhiều
• Sụt cân
• Buồn nôn và nôn
• Cảm giác chưa đi tiêu hết

Trẻ em cũng có thể có những dấu hiệu cảnh báo cho thấy một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn đang diễn ra, bao gồm:

• Đau bụng dai dẳng ở vùng trên hoặc vùng dưới bên phải bụng
• Khó nuốt hoặc đau khi nuốt
• Nôn kéo dài
• Tiêu chảy về đêm
• Chảy máu trực tràng, nôn ra máu hoặc các dấu hiệu khác của chảy máu đường tiêu hóa
• Viêm khớp
• Sụt cân không rõ nguyên nhân
• Chậm phát triển
• Dậy thì muộn

Hội chứng ruột kích thích ảnh hưởng đến khoảng 1/6 trẻ em với các triệu chứng tương tự như ở người lớn.

Khi nào nên đi khám bác sĩ?

Nếu bạn có các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích kéo dài, xuất hiện thêm triệu chứng mới, cơn đau trở nên dữ dội hơn bình thường hoặc bạn cảm thấy đau ở vị trí mới, hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và kiểm tra. Tương tự, nếu bạn thường xuyên sử dụng các loại thuốc không kê đơn mà giờ đây không còn hiệu quả trong việc kiểm soát các vấn đề như tiêu chảy, đầy hơi hoặc đau quặn bụng, bạn cũng nên đi khám. Ngoài ra, bạn cũng nên tìm kiếm sự trợ giúp từ bác sĩ ngay cả khi bạn nghĩ rằng vấn đề không liên quan trực tiếp đến bệnh nhưng gây ra sự khó chịu như cảm thấy căng thẳng, lo lắng hoặc bị mất ngủ về tình trạng này.

Hội chứng ruột kích thích thường không dẫn đến các bệnh lý nghiêm trọng hơn, tuy nhiên, vẫn có một số "dấu hiệu cảnh báo" có thể gợi ý về một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác đang tiềm ẩn. Dấu hiệu cảnh báo là những triệu chứng không điển hình của hội chứng này. Nếu bạn gặp một hoặc nhiều dấu hiệu sau đây, bạn nên đến bác sĩ để được kiểm tra kỹ lưỡng.:

• Chảy máu trực tràng: Đôi khi đây chỉ là hậu quả của tình trạng táo bón do hội chứng ruột kích thích gây ra, dẫn đến rách hậu môn. Chảy máu cũng có thể do trĩ. Tuy nhiên, nếu bạn thấy có nhiều máu trong phân hoặc máu không ngừng chảy, hãy đi khám ngay.
• Sụt cân không rõ lý do.
• Sốt, nôn mửa và thiếu máu: Nếu bạn đang gặp hoặc nghi ngờ mình gặp một trong các triệu chứng này, hãy liên hệ với bác sĩ để được tư vấn và thăm khám kịp thời.

Hội chứng ruột kích thích có thể gợi ý về một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác đang tiềm ẩn. 

Phân biệt hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột (IBD)

Hội chứng ruột kích thích và bệnh viêm ruột (IBD) là hai tình trạng bệnh lý tiêu hóa rất khác nhau, mặc dù chúng có thể có một số triệu chứng tương đồng như đau bụng và tiêu chảy. Cả hai đều là các bệnh mãn tính và hiện tại chưa có phương pháp điều trị dứt điểm. Tuy nhiên, bệnh viêm ruột nghiêm trọng hơn nhiều; tình trạng viêm nhiễm gây ra bởi IBD có thể làm tổn thương niêm mạc ruột và làm tăng nguy cơ phát triển ung thư đại trực tràng. Ngược lại, hội chứng ruột kích thích không gây ra tổn thương thực thể ở ruột, cũng như không làm tăng nguy cơ ung thư hay các bệnh lý nghiêm trọng khác ở đường tiêu hóa.

Nguyên nhân gây ra hội chứng ruột kích thích

Mặc dù đã xác định được nhiều yếu tố có khả năng kích hoạt các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích nhưng các nhà khoa học vẫn chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra tình trạng rối loạn này.

Các nghiên cứu cho thấy đại tràng của những người mắc hội chứng này có thể trở nên nhạy cảm quá mức, phản ứng một cách thái quá đối với những kích thích nhẹ. Thay vì hoạt động co bóp nhịp nhàng và chậm rãi, cơ ruột lại co thắt mạnh. Điều này có thể dẫn đến các triệu chứng tiêu chảy hoặc táo bón.

Một giả thuyết khác cho rằng hội chứng ruột kích thích có liên quan đến sự rối loạn trong việc sản xuất và hoạt động của một số chất do cơ thể tạo ra như serotonin và gastrin - các chất có tác dụng kiểm soát các tín hiệu thần kinh giữa não và đường tiêu hóa. Ngoài ra, một số nhà nghiên cứu khác đang tập trung tìm hiểu xem liệu sự thay đổi về thành phần và chức năng của các loại vi khuẩn cư trú trong ruột có thể là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng này hay không.

Nguyên nhân gây ra hội chứng ruột kích thích

Các yếu tố nguy cơ của hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích ảnh hưởng đến khoảng 25 đến 45 triệu người Mỹ. Một số yếu tố sau đây có thể làm tăng nguy cơ phát triển bệnh:

• Nữ giới: Tỷ lệ nữ giới mắc bệnh cao gấp đôi so với nam giới. Nguyên nhân của sự khác biệt này vẫn chưa rõ ràng, nhưng một số nhà nghiên cứu cho rằng sự thay đổi nội tiết tố trong chu kỳ kinh nguyệt có thể đóng một vai trò nhất định. Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện tại vẫn chưa đưa ra kết luận chắc chắn về vấn đề này.
• Tuổi tác: Hội chứng ruột kích thích có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp hơn ở những người trong độ tuổi từ thanh thiếu niên đến khoảng 40 tuổi.
• Tiền sử gia đình: Bệnh có xu hướng di truyền trong gia đình. Một số nghiên cứu gợi ý rằng yếu tố di truyền có thể đóng một vai trò trong sự phát triển của hội chứng này.
• Vấn đề tâm lý: Những người gặp khó khăn trong việc kiểm soát căng thẳng, có các rối loạn tâm thần như lo âu, trầm cảm, hoặc đã từng trải qua các sang chấn tâm lý như lạm dụng tình dục hoặc bạo lực gia đình có nguy cơ mắc hội chứng ruột kích thích cao hơn. Mối liên hệ nhân quả giữa căng thẳng và IBS vẫn chưa được làm rõ hoàn toàn, nhưng có bằng chứng cho thấy các phương pháp quản lý căng thẳng và liệu pháp hành vi có thể giúp cải thiện các triệu chứng của bệnh.
• Nhạy cảm với thực phẩm: Ở một số người, hệ tiêu hóa có thể phản ứng tiêu cực với một số loại thực phẩm nhất định, chẳng hạn như các sản phẩm từ sữa, lúa mì, fructose (một loại đường tự nhiên có trong trái cây) hoặc sorbitol (một chất tạo ngọt nhân tạo). Các loại thực phẩm giàu chất béo, đồ uống có gas và rượu cũng có thể gây ra các vấn đề tiêu hóa. Mặc dù chưa có bằng chứng xác nhận rằng các loại thực phẩm này là nguyên nhân trực tiếp gây ra hội chứng ruột kích thích nhưng chúng có thể đóng vai trò là yếu tố kích hoạt các triệu chứng.
• Thuốc: Các nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích và việc sử dụng một số loại thuốc, bao gồm kháng sinh, thuốc chống trầm cảm hoặc các thuốc có chứa sorbitol.
• Vấn đề tiêu hóa khác: Các tình trạng nhiễm trùng đường tiêu hóa như cúm dạ dày, tiêu chảy khi đi du lịch hoặc ngộ độc thực phẩm có thể là yếu tố khởi phát hội chứng ruột kích thích. Một nghiên cứu được công bố tháng 1/2021 cho thấy nhiễm trùng đường tiêu hóa có thể gây ra những thay đổi trong hệ thống miễn dịch, khiến cơ thể phản ứng với một số loại thực phẩm giống như với các tác nhân gây bệnh.
• Các tình trạng đau mãn tính: Một số rối loạn gây đau mãn tính đã được ghi nhận có liên quan đến hội chứng ruột kích thích, bao gồm đau cơ xơ hóa, đau vùng chậu mãn tính, viêm bàng quang kẽ (gây đau bàng quang), đau nửa đầu, hội chứng rối loạn khớp thái dương hàm (gây đau khi nhai) và hội chứng mệt mỏi mãn tính.

Các yếu tố nguy cơ của hội chứng ruột kích thích

Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích

Hiện tại, không có một xét nghiệm cụ thể nào trong phòng thí nghiệm có thể chẩn đoán xác định hội chứng ruột kích thích. Thay vào đó, bác sĩ sẽ dựa trên việc đánh giá xem các triệu chứng của bạn có phù hợp với các tiêu chuẩn chẩn đoán của hội chứng này hay không. Đồng thời, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm nhằm loại trừ các tình trạng bệnh lý khác có triệu chứng tương tự, chẳng hạn như:

• Dị ứng hoặc không dung nạp thực phẩm, ví dụ như không dung nạp lactose hoặc thói quen ăn uống không lành mạnh.
• Tác dụng phụ của thuốc như thuốc điều trị huyết áp, thuốc chứa sắt hoặc một số thuốc kháng Acid.
• Nhiễm trùng
• Thiếu enzyme – khi tuyến tụy không tiết đủ enzyme để tiêu hóa thức ăn đúng cách
• Các bệnh viêm ruột như viêm loét đại tràng hoặc bệnh Crohn

Bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm sau để xác định xem bạn có mắc hội chứng ruột kích thích không:

• Nội soi đại tràng sigma hoặc nội soi đại tràng để kiểm tra dấu hiệu tắc nghẽn hoặc tình trạng viêm nhiễm bên trong ruột.
• Nội soi đường tiêu hóa trên nếu bạn bị ợ nóng hoặc khó tiêu.
• Chụp X-quang.
• Xét nghiệm máu để kiểm tra thiếu máu, các vấn đề về tuyến giáp và các dấu hiệu nhiễm trùng.
• Xét nghiệm phân để tìm máu hoặc nhiễm trùng.
• Xét nghiệm không dung nạp lactose, dị ứng gluten hoặc bệnh celiac.
• Xét nghiệm kiểm tra hoạt động của cơ ruột.

Chẩn đoán hội chứng ruột kích thích

10 câu hỏi nên hỏi bác sĩ khi bị hội chứng ruột kích thích

Việc đi khám bệnh đôi khi có thể khiến bạn cảm thấy lo lắng hoặc bị áp lực về thời gian, dẫn đến việc bỏ quên những câu hỏi quan trọng cần trao đổi với bác sĩ. Do đó, việc chuẩn bị trước danh sách các câu hỏi và ghi chú trong suốt buổi khám là rất cần thiết.

Dưới đây là một số câu hỏi bạn có thể in ra và mang theo khi đến gặp bác sĩ:

• Liệu có tình trạng bệnh lý nào khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự như hội chứng ruột kích thích không? Tôi có nguy cơ mắc bệnh viêm ruột (IBD) hoặc ung thư đại tràng không?
• Tôi có nên ghi nhật ký theo dõi các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích không? Nếu có, tôi nên ghi lại những thông tin gì?
• Tôi có thể sử dụng các loại thuốc nhuận tràng hoặc thuốc không kê đơn để giảm triệu chứng không? Nếu có, loại thuốc nào được khuyến nghị và tần suất sử dụng như thế nào?
• Việc tăng cường chất xơ trong chế độ ăn uống có thể giúp cải thiện các triệu chứng của tôi không? Nếu có, tôi nên bổ sung bao nhiêu và loại chất xơ nào là tốt nhất?
• Bác sĩ có khuyến nghị những thay đổi cụ thể nào khác trong chế độ ăn uống của tôi không? Tôi có cần tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng không?
• Liệu các phương pháp hỗ trợ như thư giãn, tư vấn tâm lý hoặc tập thể dục có thể giúp giảm bớt các triệu chứng của tôi không?
• Tôi có nên sử dụng thuốc kê đơn để kiểm soát các triệu chứng của mình không? Nếu có, những tác dụng phụ tiềm ẩn nào tôi cần lưu ý?
• Có những xét nghiệm nào bác sĩ khuyến nghị tôi nên thực hiện ngay hoặc trong tương lai gần không?
• Ngoài các phương pháp điều trị đã đề cập, còn có những phương pháp tiếp cận hoặc liệu pháp nào khác mà tôi nên tìm hiểu thêm không?
• Tôi nên tái khám định kỳ sau khoảng thời gian bao lâu?

10 câu hỏi nên hỏi bác sĩ khi bị hội chứng ruột kích thích

Điều trị hội chứng ruột kích thích

Hội chứng ruột kích thích có thể được cải thiện. Tuy nhiên không có một phác đồ điều trị nào phù hợp với tất cả mọi người. Bạn và bác sĩ cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng một kế hoạch điều trị cá nhân hóa, tập trung vào việc kiểm soát hiệu quả các triệu chứng cụ thể của bạn.

Nhiều yếu tố có thể kích hoạt triệu chứng hội chứng ruột kích thích, bao gồm một số loại thực phẩm, thuốc, sự tích tụ khí hoặc phân trong ruột, và các yếu tố căng thẳng về mặt cảm xúc. Việc xác định các tác nhân kích hoạt riêng biệt của bạn là rất quan trọng. Kế hoạch điều trị có thể bao gồm việc điều chỉnh lối sống và sử dụng thuốc khi cần thiết.

Thay đổi lối sống

Thông thường, chỉ với vài thay đổi đơn giản trong thói quen sinh hoạt, tình trạng bệnh sẽ dần được cải thiện. Dưới đây là một số mẹo hữu ích:

• Tránh các loại thực phẩm và đồ uống chứa caffeine (có trong cà phê, trà và nước ngọt có ga)
• Tăng cường bổ sung chất xơ từ các nguồn tự nhiên như trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt và các loại hạt. Tuy nhiên, nên tăng lượng chất xơ một cách từ từ để tránh gây đầy hơi và chướng bụng. Sử dụng các sản phẩm bổ sung chất xơ (ví dụ: bột psyllium) có thể dễ dung nạp hơn so với thực phẩm giàu chất xơ.
• Uống đủ ít nhất 8 ly nước lọc mỗi ngày.
• Ngừng hút thuốc lá.
• Học các kỹ thuật thư giãn để giảm căng thẳng, chẳng hạn như tập thể dục hoặc các phương pháp giảm stress. Một số kỹ thuật thư giãn hiệu quả bao gồm thở bụng sâu, thư giãn cơ, thiền định,...
• Ăn chậm, nhai kỹ thức ăn để hỗ trợ quá trình tiêu hóa.
• Không bỏ bữa ăn và cố gắng ăn đúng giờ để duy trì nhu động ruột đều đặn.
• Chia nhỏ các bữa ăn trong ngày thay vì chỉ ăn 1 vài bữa lớn.
• Ghi nhật ký về các loại thực phẩm đã ăn để giúp xác định những món có thể gây kích ứng.
• Đảm bảo ngủ đủ giấc từ 7 đến 9 tiếng mỗi đêm để giảm căng thẳng và hỗ trợ sức khỏe tổng thể.
• Tập thể dục đều đặn (ví dụ: đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội…), cố gắng đạt mục tiêu ít nhất 30 phút mỗi ngày và 5 ngày mỗi tuần.
• Tránh đồ uống có gas, vì các bọt khí có thể gây kích thích đường ruột.

Thông thường, chỉ với vài thay đổi đơn giản trong thói quen sinh hoạt, tình trạng bệnh sẽ dần được cải thiện.

Liệu pháp tâm lý

Lo âu và trầm cảm thường đi kèm với hội chứng ruột kích thích, do đó, việc kiểm soát hiệu quả các vấn đề tâm lý này có thể góp phần làm giảm các triệu chứng bệnh. Hãy trao đổi với bác sĩ về các liệu pháp tâm lý sau đây để tìm ra phương pháp phù hợp nhất với bạn:

• Liệu pháp nhận thức hành vi
• Phản hồi sinh học
• Thôi miên trị liệu

Thuốc điều trị

Các loại thuốc và thực phẩm bổ sung sau đây có thể được sử dụng trong quá trình điều trị hội chứng ruột kích thích, tùy thuộc vào triệu chứng cụ thể của bạn:

• Chất độn (hạt mã đề, cám lúa mì và chất xơ từ ngô): Giúp làm chậm quá trình tiêu hóa và có thể hỗ trợ giảm các triệu chứng tiêu chảy.
• Kháng sinh như Rifaximin (Xifaxan) có thể thay đổi hệ vi khuẩn trong ruột. Thuốc thường được chỉ định trong khoảng 2 tuần và có thể mang lại hiệu quả kiểm soát triệu chứng kéo dài đến 6 tháng. Nếu các triệu chứng tái phát, có thể cân nhắc điều trị lại bằng kháng sinh.

Một số loại thuốc điều trị có thể được sử dụng trong điều trị hội chứng ruột kích thích.

Một số biện pháp giúp cải thiện triệu chứng cụ thể

Đau bụng và chướng hơi

• Thuốc chống co thắt: Có thể giúp kiểm soát các cơn co thắt cơ ruột, tuy nhiên hiệu quả có thể khác nhau ở mỗi người và có thể gây ra các tác dụng phụ như buồn ngủ và táo bón.
• Thuốc chống trầm cảm: Một số loại thuốc chống trầm cảm có thể giúp giảm các triệu chứng ở một số người bệnh.
• Probiotics: Là các vi khuẩn và men sống có lợi cho hệ tiêu hóa. Bác sĩ thường khuyến nghị sử dụng probiotics để cải thiện các vấn đề tiêu hóa. Bạn có thể bổ sung probiotics thông qua viên uống hoặc các loại thực phẩm như sữa chua, kombucha và phô mai tươi. Hãy chọn các sản phẩm có ghi nhãn "live active cultures" (chứa men sống đang hoạt động).

Táo bón

• Linaclotide: Là viên nang uống mỗi ngày một lần khi bụng đói, ít nhất 30 phút trước bữa ăn đầu tiên trong ngày. Thuốc giúp làm mềm phân và tăng tần suất đi ngoài. Không được sử dụng cho người dưới 17 tuổi. Tác dụng phụ phổ biến nhất là tiêu chảy.
• Lubiprostone: Thường được chỉ định cho phụ nữ mắc hội chứng ruột kích thích kèm táo bón mà không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Hiệu quả ở nam giới chưa được chứng minh rõ ràng. Các tác dụng phụ có thể bao gồm buồn nôn, tiêu chảy và đau bụng. Các tác dụng phụ nghiêm trọng hơn nhưng ít gặp có thể là ngất xỉu, sưng phù tay chân, khó thở và tim đập nhanh.
• Plecanatide: Được sử dụng để điều trị táo bón mà không gây ra các cơn co thắt hoặc đau bụng thường gặp. Thuốc được uống mỗi ngày một lần, có thể dùng cùng hoặc không cùng với thức ăn. Plecanatide có tác dụng tăng lượng dịch tiêu hóa trong ruột và thúc đẩy nhu động ruột đều đặn.
• Polyethylene glycol: Là một loại thuốc nhuận tràng thẩm thấu, có tác dụng giữ nước trong phân, làm cho phân mềm hơn và dễ dàng di chuyển hơn. Thuốc này đặc biệt phù hợp cho những người không dung nạp được chất xơ từ thực phẩm.
• Tegaserod: Chỉ được sử dụng cho phụ nữ. Thuốc hoạt động bằng cách tăng cường vận động của ruột, giảm thời gian lưu lại của phân trong ruột, từ đó giúp giảm đau bụng và táo bón.
• Tenapanor: Tăng số lần đi ngoài và giảm đau bụng.
  
   

Tiêu chảy

• Alosetron: Có tác dụng làm giảm đau dạ dày và làm chậm nhu động ruột để giảm tiêu chảy. Chỉ dùng cho những người bị hội chứng ruột kích thích thể tiêu chảy nặng và không đáp ứng với các điều trị khác do có thể có tác dụng phụ nghiêm trọng.
• Thuốc tác động lên acid mật: Là các thuốc giảm cholesterol, hoạt động trong ruột bằng cách liên kết với acid mật, từ đó làm giảm sản xuất phân.
• Eluxadoline: Giúp giảm co bóp ruột, đau bụng và tiêu chảy.
• Loperamide: Làm chậm nhu động ruột, giảm số lần đi tiêu và làm phân đặc hơn.

Lưu ý: Luôn tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ khi dùng thuốc điều trị hội chứng ruột kích thích, đặc biệt là thuốc nhuận tràng vì có thể gây nghiện nếu dùng không đúng cách.

Một số biện pháp giúp cải thiện triệu chứng cụ thể

Các yếu tố kích hoạt hội chứng ruột kích thích

Nguyên nhân chính xác gây ra hội chứng ruột kích thích vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng một số yếu tố nhất định có thể khởi phát hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh. Các tác nhân kích hoạt có thể khác nhau ở mỗi người. Do đó cần nhận biết và xác định các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến bạn. Sau đây là một số tác nhân phổ biến thường gặp:

• Căng thẳng: Có thể gây co thắt đại tràng và làm nặng thêm triệu chứng bệnh.
• Kinh nguyệt: Ở phụ nữ, các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích có thể trở nên rõ rệt hơn trong thời kỳ kinh nguyệt.
• Thiếu ngủ: Có thể liên quan đến hội chứng ruột kích thích vì làm tăng mức độ căng thẳng trong cơ thể.
• Caffeine: Chất kích thích này có mặt trong nhiều loại đồ uống và thực phẩm như cà phê, trà, soda, sô cô la và một số loại thuốc giảm đau.
• Sữa và sản phẩm từ sữa: Các sản phẩm như phô mai và kem chứa lactose, một loại đường có thể gây khó tiêu (ngoại trừ sữa chua có chứa men sống giúp phân giải lactose).
• Đồ uống có gas: Các bọt khí trong đồ uống có gas có thể gây khó chịu cho dạ dày và đường ruột.
• Thực phẩm giàu fructose: Bao gồm các loại thực phẩm chế biến sẵn, một số loại trái cây như táo, lê, trái cây sấy khô và nước ép trái cây.
• Lúa mì: Có thể gây phản ứng do các loại carbohydrate (không hẳn là do gluten).
• Chất làm ngọt nhân tạo: Các chất như sorbitol, mannitol, isomalt, maltitol và xylitol thường được tìm thấy trong các sản phẩm không đường và có thể gây tiêu chảy ở một số người.
• Rượu: Có thể làm triệu chứng bệnh trở nên tồi tệ hơn.
• Rau họ cải: Các loại rau như bông cải xanh, súp lơ, cải bắp, cải Brussels, cải xoăn và cải bẹ có thể gây đầy hơi và rối loạn tiêu hóa.
• Hành tây, tỏi tây và hành tím: Gây đầy hơi và khó chịu dạ dày.
• Các loại đậu: Như đậu nướng, đậu gà, đậu lăng và đậu nành chứa các loại saccharide khó tiêu hóa, dẫn đến tình trạng đầy hơi.

Mẹo: Để xác định các tác nhân cụ thể gây ra hội chứng ruột kích thích ở bạn, hãy ghi chép cẩn thận về các loại thực phẩm bạn ăn hàng ngày cũng như các yếu tố trong cuộc sống của bạn. Nhật ký này sẽ là một công cụ hữu ích khi bạn trao đổi với chuyên gia dinh dưỡng hoặc bác sĩ để xây dựng một kế hoạch điều trị phù hợp.

Các yếu tố kích hoạt hội chứng ruột kích thích

Chế độ ăn cho người mắc hội chứng ruột kích thích

Nếu bạn được chẩn đoán mắc hội chứng ruột kích thích, việc điều chỉnh chế độ ăn uống có thể đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các triệu chứng của bạn. Bác sĩ có thể gợi ý bạn thử chế độ ăn low FODMAP, một chế độ ăn cắt giảm các loại carbohydrate khó tiêu hóa thường có trong lúa mì, các loại đậu và một số loại trái cây, rau củ.

FODMAP là một thuật ngữ viết tắt cho các loại carbohydrate có khả năng lên men trong ruột: oligosaccharide, disaccharide, monosaccharide và polyol. Không phải tất cả các loại FODMAP đều gây ra triệu chứng ở mọi người. Do đó, các chuyên gia y tế có thể đề xuất chế độ ăn loại trừ: bạn sẽ tạm thời loại bỏ tất cả các thực phẩm giàu FODMAP, sau đó từ từ đưa từng loại trở lại chế độ ăn để theo dõi phản ứng của cơ thể. Khi bạn đã xác định được nhóm thực phẩm nào gây kích ứng, bạn sẽ dễ dàng tránh chúng hơn.

Một số thực phẩm giàu FODMAP thường gặp bao gồm các loại đậu, đậu lăng, các sản phẩm từ sữa, trái cây như táo, anh đào, lê, đào và các sản phẩm làm từ lúa mì.

Nếu bạn lo ngại về việc không cung cấp đủ lượng canxi cần thiết cho cơ thể khi thực hiện chế độ ăn kiêng, bạn có thể bổ sung canxi từ các nguồn khác như rau chân vịt, củ cải xanh, đậu phụ, sữa chua, cá mòi, cá hồi, nước cam và các loại bánh mì tăng cường canxi, hoặc sử dụng các viên uống bổ sung canxi theo chỉ định của bác sĩ.

Chế độ ăn cho người mắc hội chứng ruột kích thích

Biến chứng của hội chứng ruột kích thích

Việc tìm ra phương pháp điều trị hội chứng ruột kích thích hiệu quả có thể mất một khoảng thời gian, trong lúc đó có thể xuất hiện một số vấn đề sức khỏe khác. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là các biến chứng này thường không gây nguy hiểm đến tính mạng. Hội chứng ruột kích thích không làm tăng nguy cơ ung thư hay các bệnh lý nghiêm trọng khác ở đường ruột. Một số biến chứng có thể gặp phải bao gồm:

• Táo bón nặng (tắc phân): Phân có thể bị tắc trong đại tràng và trở nên quá cứng, gây khó khăn hoặc không thể đại tiện được. Tình trạng này có thể gây đau bụng dữ dội, buồn nôn, nôn mửa và đau đầu, đặc biệt ở người lớn tuổi. Nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào của tắc phân, hãy tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức.
• Không dung nạp thực phẩm: Một số loại thực phẩm có thể làm làm trầm trọng thêm triệu chứng bệnh. Phản ứng của mỗi người có thể khác nhau, nhưng một số người cảm thấy cải thiện khi tránh các thực phẩm như lúa mì, sữa, cà phê, trứng, men, khoai tây và trái cây họ cam quýt. Chất béo và đường có thể làm tăng mức độ nghiêm trọng của tiêu chảy.
• Suy dinh dưỡng: Cắt giảm quá nhiều loại thực phẩm có thể giúp giảm triệu chứng nhưng cũng làm cơ thể thiếu chất. Chuyên gia dinh dưỡng có thể giúp bạn xây dựng chế độ ăn phù hợp.
• Trĩ: Các tĩnh mạch sưng phồng quanh vùng hậu môn có thể gây đau và chảy máu. Tình trạng táo bón hoặc tiêu chảy kéo dài đều có thể làm trầm trọng thêm bệnh trĩ. Bạn có thể điều trị tại nhà bằng kem bôi hoặc chườm lạnh và giữ vệ sinh vùng hậu môn.
• Biến chứng thai kỳ: Sự thay đổi nội tiết tố và áp lực của thai nhi lên thành ruột có thể gây ra các rối loạn tiêu hóa ở phụ nữ mang thai. Nhiều phụ nữ mang thai cũng ngừng sử dụng thuốc để đảm bảo an toàn cho thai nhi, nhưng điều này có thể làm các triệu chứng như ợ nóng và khó tiêu trở nên tồi tệ hơn.
• Ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống: Các đợt bùng phát triệu chứng IBS có thể xảy ra một cách bất ngờ, với sự xen kẽ giữa tiêu chảy và táo bón. Tính khó đoán của tình trạng sức khỏe này có thể gây khó khăn cho các hoạt động sinh hoạt hàng ngày. Bạn cũng có thể cần phải đi khám bác sĩ thường xuyên hơn và có thể phải nghỉ làm nhiều hơn. Việc quản lý căng thẳng thông qua vận động, thiền định,... có thể mang lại sự hỗ trợ đáng kể.
• Trầm cảm và lo âu: Những người mắc hội chứng ruột kích thích thường dễ cảm thấy mất kiểm soát cuộc sống của mình. Việc luôn lo lắng về việc tìm nhà vệ sinh gần nhất có thể dẫn đến căng thẳng kéo dài, tác động tiêu cực đến trục não - ruột và làm cho các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn. Cảm giác đau đớn và khó chịu liên tục cũng có thể ảnh hưởng đến tinh thần và dẫn đến các vấn đề về tâm lý như trầm cảm và lo âu. Liệu pháp tâm lý có thể giúp bạn cảm thấy tốt hơn về mặt tinh thần.

Biến chứng của hội chứng ruột kích thích

Câu hỏi thường gặp về hội chứng ruột kích thích

Nguyên nhân thực sự gây ra hội chứng ruột kích thích là gì?

Hiện tại, vẫn chưa có một câu trả lời chính xác. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng có thể là do sự rối loạn trong giao tiếp giữa não bộ và hệ thống tiêu hóa. Sự mất cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột, các đợt nhiễm trùng đường ruột nghiêm trọng, tình trạng không dung nạp thực phẩm và các yếu tố căng thẳng trong thời thơ ấu cũng  đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của bệnh.

Làm sao để xử lý khi hội chứng ruột kích thích bùng phát?

Trong giai đoạn bùng phát, bạn nên tránh các loại thực phẩm đã được xác định là tác nhân kích ứng, đảm bảo uống đủ nước (tránh đồ uống có gas), duy trì vận động nhẹ nhàng và ngủ đủ giấc. Các loại thuốc và sản phẩm bổ sung chất xơ có thể giúp kiểm soát các triệu chứng tiêu chảy hoặc táo bón.

Cơn ruột kích thích kéo dài bao lâu?

Mỗi người có trải nghiệm khác nhau. Một số người có thể gặp các triệu chứng hàng ngày, trong khi những người khác chỉ tái phát theo từng đợt không thường xuyên. Nhìn chung, IBS là một tình trạng mãn tính với các đợt bùng phát khó dự đoán.

Nên ăn gì khi hội chứng ruột kích thích tái phát?

Trong giai đoạn này, nên ưu tiên các loại thực phẩm nhẹ nhàng cho dạ dày, chẳng hạn như rau củ đã nấu chín (thay vì rau sống), các nguồn protein dễ tiêu hóa như trứng, thịt gà, cá và đậu phụ. Nên chế biến thức ăn bằng các phương pháp luộc, hấp, nướng hoặc hầm để hạn chế lượng chất béo. Nếu bạn đang bị táo bón, các thực phẩm như yến mạch và hạt lanh có thể hữu ích.

Tóm lại, mặc dù chưa thể xác định được nguyên nhân chính xác gây ra hội chứng ruột kích thích nhưng căn bệnh này không làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng như ung thư đại trực tràng. Tuy nhiên, các triệu chứng của nó vẫn có thể gây ra nhiều khó chịu cho người bệnh. Hiện tại chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn, nhưng việc thay đổi lối sống và tuân thủ đúng phác đồ điều trị có thể giúp bạn giảm đáng kể sự khó chịu do bệnh gây ra.

Nguồn: https://www.webmd.com/ibs/digestive-diseases-irritable-bowel-syndrome