Siêu âm cơ xương khớp là phương pháp chẩn đoán nhanh chóng, an toàn, không xâm lấn để đánh giá cấu trúc cơ, gân, dây chằng, khớp và mô mềm. Kỹ thuật siêu âm khớp giúp phát hiện sớm các tổn thương như viêm, rách gân, tràn dịch khớp, thoái hóa hoặc teo cơ, đồng thời hỗ trợ theo dõi hiệu quả sau khi điều trị. So với các phương pháp như x- quang, MRI thì siêu âm cơ xương khớp có thể quan sát mô mềm trực tiếp, an toàn, với mức chi phí hợp lý và thực hiện nhanh chóng hơn. Để hiểu rõ hơn về chỉ định, quy trình thực hiện siêu âm cơ khớp, Phòng khám 125 Thái Thịnh - Thai Thinh Medic sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết ngay trong bài viết dưới đây.
Siêu âm cơ xương khớp là gì?
Siêu âm cơ xương khớp là kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh sử dụng sóng siêu âm tần số cao để quan sát trực tiếp các cấu trúc cơ, gân, dây chằng, khớp và mô mềm quanh khớp. Phương pháp siêu âm cơ giúp đánh giá tình trạng viêm, rách gân, tràn dịch khớp, thoái hóa hoặc teo cơ,... chính xác và hỗ trợ theo dõi hiệu quả điều trị.
Siêu âm cơ xương khớp cung cấp hình ảnh thời gian thực, giúp các bác sĩ quan sát sự chuyển động của các khớp và mô mềm trong khi bệnh nhân thực hiện động tác, điều mà x- quang hoặc MRI khó thực hiện được.
Siêu âm cơ xương khớp có những ưu điểm:
- Có thể quan sát mô mềm trực tiếp, để đánh giá cơ, gân, dây chằng, túi hoạt dịch và các cấu trúc quanh khớp mà tia x- quang không thấy được.
- Cho hình ảnh thời gian thực, giúp quan sát chuyển động khớp, kiểm tra chức năng cơ và gân trong khi bệnh nhân vận động.
- Không xâm lấn, an toàn vì không dùng bức xạ ion hóa, có thể thực hiện nhiều lần mà không ảnh hưởng đến sức khỏe của bệnh nhân.
- Chi phí hợp lý, thấp hơn MRI, phù hợp với nhiều đối tượng bệnh nhân.
- Phát hiện sớm tổn thương, dễ dàng phát hiện viêm, rách gân, thoái hóa hoặc tràn dịch trước khi xuất hiện triệu chứng lâm sàng.
- Hỗ trợ theo dõi điều trị sau vật lý trị liệu, tiêm khớp hoặc can thiệp gân cơ.
- Thực hiện nhanh chóng, thuận tiện cho cả bệnh nhân và bác sĩ.
Siêu âm cơ xương khớp là phương pháp chẩn đoán hình ảnh an toàn, không xâm lấn
Các trường hợp được chỉ định siêu âm cơ xương khớp
Siêu âm cơ xương khớp không chỉ giúp phát hiện tổn thương mà còn hỗ trợ theo dõi quá trình hồi phục và điều trị. Các trường hợp được chỉ định siêu âm cơ xương khớp:
Viêm và rách gân, dây chằng
Siêu âm là phương pháp hiệu quả để phát hiện viêm gân, rách gân, bong gân, đứt dây chằng, đặc biệt ở các vị trí như vai, khuỷu tay, cổ tay, gối và cổ chân. Khi gân hoặc dây chằng bị tổn thương, siêu âm giúp quan sát hình thái sợi gân, mức độ viêm và các bất thường như tụ dịch quanh gân. Kỹ thuật này còn cho phép quan sát chuyển động trực tiếp, giúp đánh giá chức năng và mức độ ổn định của khớp.
Ưu điểm của siêu âm cơ giúp phát hiện tổn thương sớm, hỗ trợ chỉ định điều trị vật lý trị liệu hoặc can thiệp ngoại khoa, đồng thời theo dõi tiến triển tổn thương theo thời gian.
Dấu hiệu thường thấy:
- Gân dày, mất cấu trúc bình thường.
- Tụ dịch quanh gân hoặc khớp.
- Rách gân một phần hoặc toàn bộ.
- Bong hoặc giãn dây chằng.
- Viêm bao hoạt dịch kèm sưng nề.
Rách dây chằng
Thoái hóa khớp và tràn dịch khớp
Siêu âm cơ xương khớp giúp đánh giá các dấu hiệu thoái hóa khớp như tràn dịch, màng hoạt dịch dày, gai xương hoặc hẹp khe khớp. Ở gối, vai, cổ tay, khớp háng, siêu âm có thể phát hiện tràn dịch sớm, phản ứng viêm tại màng hoạt dịch và các tổn thương sụn. Đây là công cụ bổ sung quan trọng khi X-quang chỉ thấy thay đổi muộn.
Siêu âm cho phép theo dõi tiến triển thoái hóa, đánh giá hiệu quả điều trị nội khoa hoặc vật lý trị liệu, giúp bác sĩ điều chỉnh phác đồ kịp thời. Siêu âm cơ xương khớp thường thấy:
- Tràn dịch khớp với dịch ít hoặc nhiều.
- Màng hoạt dịch dày, tăng sinh.
- Gai xương nhỏ ở bờ khớp.
- Teo cơ quanh khớp, đặc biệt gối và vai.
- Dấu hiệu viêm mạn tính hoặc thoái hóa sớm.
Tràn dịch khớp gối
Phát hiện gãy xương và tổn thương xương dưới màng xương
Trong một số trường hợp, siêu âm cơ xương khớp có thể phát hiện gãy xương nhỏ, gãy sụn hoặc tổn thương dưới màng xương mà X-quang ban đầu bỏ sót. Kỹ thuật này đặc biệt hữu ích ở trẻ em hoặc người lớn tuổi, nơi cấu trúc xương khó quan sát.
Siêu âm giúp chẩn đoán nhanh gãy xương, đặc biệt khi bệnh nhân đau nhưng X-quang không thấy tổn thương. Đồng thời, theo dõi quá trình lành xương mà không cần tiếp xúc bức xạ nhiều lần.
- Đứt liên tục bờ xương, khe gãy nhỏ.
- Tụ dịch quanh xương hoặc khớp do xuất huyết.
- Biến dạng xương hoặc lệch trục nhẹ.
- Thay đổi mật độ mô mềm xung quanh xương bị chấn thương.
Gãy xương
Đánh giá khối cơ và teo cơ
Siêu âm cơ xương khớp còn được dùng để đo khối lượng cơ, độ dày cơ và góc sợi cơ, từ đó sàng lọc teo cơ hoặc sarcopenia ở người cao tuổi và bệnh nhân thoái hóa khớp. Phương pháp này cho phép theo dõi sự thay đổi cơ theo thời gian, đánh giá hiệu quả tập luyện hoặc vật lý trị liệu.
Đây là công cụ không xâm lấn, an toàn, nhanh chóng và phù hợp để đánh giá tiến triển sarcopenia hoặc yếu cơ do bệnh lý khớp, hỗ trợ bác sĩ xây dựng chương trình phục hồi phù hợp.
- Đường kính cơ, diện tích cơ.
- Góc sợi cơ và chiều dày mô cơ.
- So sánh bên phải và bên trái để phát hiện mất cân đối.
- Đánh giá tình trạng chất béo xâm nhập vào cơ.
Teo cơ
Siêu âm trong vật lý trị liệu
Ngoài vai trò chẩn đoán, siêu âm cơ xương khớp còn được ứng dụng trong điều trị, đặc biệt trong vật lý trị liệu, giảm đau và phục hồi chức năng. Sóng siêu âm tần số cao giúp kích thích lưu thông máu, giảm viêm, giãn cơ và mô mềm, hỗ trợ làm mềm sẹo và tăng khả năng hồi phục sau chấn thương hoặc phẫu thuật.
Phương pháp này an toàn, không xâm lấn và có thể thực hiện nhiều lần, phù hợp với các bệnh lý như viêm gân, viêm khớp, bong gân, hoặc đau cơ mãn tính. Nhờ khả năng vừa chẩn đoán vừa hỗ trợ điều trị, siêu âm cơ xương khớp trở thành công cụ toàn diện, giúp rút ngắn thời gian hồi phục, giảm đau hiệu quả và tăng chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.
- Giảm đau và chống viêm nhờ sóng siêu âm kích thích tuần hoàn tại chỗ, giảm sưng viêm, hỗ trợ điều trị đau mạn tính ở vai, gối, cổ tay.
- Giãn cơ và phục hồi mô mềm, thư giãn cơ bị căng cứng, giúp cải thiện biên độ vận động, hỗ trợ hồi phục gân và dây chằng sau chấn thương.
- Hỗ trợ làm mềm sẹo và mô xơ, kích thích tái tạo mô mềm, giảm hiện tượng co rút hoặc dính mô.
- Tăng hiệu quả vật lý trị liệu, kết hợp với tập luyện, kéo giãn hoặc trị liệu bằng nhiệt để tối ưu hóa kết quả.
- Theo dõi quá trình điều trị, giúp đánh giá sự hồi phục của cơ, gân và khớp theo thời gian, điều chỉnh phác đồ vật lý trị liệu dựa trên hình ảnh siêu âm thực tế.
Siêu âm sau vật lý trị liệu để đánh giá hiệu quả điều trị
Quy trình siêu âm cơ xương khớp
Quy trình siêu âm cơ xương khớp được thiết kế nhằm đảm bảo độ chính xác, an toàn và nhanh chóng. Tùy vào vị trí và mục đích chẩn đoán, bác sĩ sẽ thực hiện các bước siêu âm cơ xương khớp, giúp bệnh nhân hiểu rõ quá trình và chuẩn bị đầy đủ trước khi thực hiện:
- Bác sĩ sẽ thăm khám lâm sàng và thu thập tiền sử bệnh để xác định mục đích siêu âm.
- Chuẩn bị cho bệnh nhân, để lộ vị trí cần siêu âm.
- Bôi gel siêu âm lên vùng cần kiểm tra để tăng dẫn truyền sóng và giảm ma sát.
- Sử dụng đầu dò tần số cao quét qua vùng cơ, gân, dây chằng và khớp.
- Quan sát hình ảnh thời gian thực, đánh giá cấu trúc, chuyển động và bất thường.
- Bác sĩ có thể yêu cầu bệnh nhân thực hiện các động tác nhẹ để đánh giá chức năng khớp hoặc cơ.
- Chụp các hình ảnh cần thiết, đo kích thước tổn thương, tràn dịch, độ dày cơ hoặc gân. So sánh hai bên nếu cần để phát hiện bất đối xứng hoặc teo cơ.
- Bác sĩ đọc hình ảnh, đưa ra chẩn đoán sơ bộ và hướng dẫn điều trị hoặc theo dõi. Kết quả có thể được in hoặc lưu dưới dạng điện tử để tham khảo trong các lần tái khám tiếp theo.
- Quy trình thường diễn ra 15–30 phút, không xâm lấn và không gây đau, giúp bệnh nhân yên tâm trong quá trình kiểm tra và theo dõi các bệnh lý cơ xương khớp.
Thăm khám lâm sàng để được chỉ định siêu âm
Khi nào nên làm siêu âm khớp?
Siêu âm cơ xương khớp là phương pháp chẩn đoán an toàn, nhanh chóng và không xâm lấn, thích hợp cho nhiều đối tượng. Thường thì siêu âm khớp được thực hiện khi:
- Đau hoặc sưng khớp kéo dài vùng khớp vai, gối, cổ tay, cổ chân hoặc hông. Siêu âm giúp xác định nguyên nhân như viêm, tràn dịch khớp hoặc tổn thương gân.
- Chấn thương cơ, gân hoặc dây chằng như bong gân, rách gân, chấn thương thể thao hoặc tai nạn. Siêu âm phát hiện mức độ tổn thương, hỗ trợ chỉ định vật lý trị liệu hoặc can thiệp ngoại khoa.
- Theo dõi quá trình hồi phục sau phẫu thuật hoặc điều trị khớp, nối gân hoặc tiêm khớp, siêu âm giúp kiểm tra mô mềm và đánh giá tiến triển. Theo dõi teo cơ, phục hồi chức năng cơ và khớp.
- Người cao tuổi hoặc nghi ngờ teo cơ, siêu âm cơ giúp đo khối lượng cơ, độ dày cơ và góc sợi cơ để đánh giá nguy cơ teo cơ hoặc mất cân bằng cơ.
- Khối u hoặc tụ dịch bất thường quanh khớp, xuất hiện cục cứng, tụ dịch hoặc u mô mềm, cần đánh giá cấu trúc và tính chất mô.
- Theo dõi các bệnh lý mạn tính như thoái hóa khớp, viêm khớp mạn tính hoặc viêm gân lâu ngày, giúp điều chỉnh phác đồ điều trị và vật lý trị liệu kịp thời.
- Phụ nữ mang thai hoặc những người không thể chụp X-quang hoặc MRI thì siêu âm là lựa chọn an toàn vì không sử dụng bức xạ, có thể lặp lại nhiều lần.
Đau hoặc sưng khớp kéo dài
Câu hỏi thường gặp về siêu âm cơ xương khớp
Siêu âm cơ xương khớp có an toàn không?
Siêu âm là kỹ thuật không xâm lấn, không sử dụng bức xạ, do đó rất an toàn cho mọi đối tượng, bao gồm cả trẻ em và phụ nữ mang thai.
Siêu âm cơ xương khớp có đau không?
Quá trình siêu âm không gây đau. Bệnh nhân chỉ cảm thấy áp lực nhẹ khi đầu dò di chuyển trên vùng cơ thể, đặc biệt nếu bác sĩ cần ấn nhẹ để quan sát mô sâu.
Có cần chuẩn bị gì trước khi siêu âm không?
Hầu hết trường hợp không cần chuẩn bị đặc biệt. Bệnh nhân nên mặc quần áo thoải mái, để lộ vùng cần siêu âm. Gel siêu âm sẽ được bôi trực tiếp lên da để tăng độ dẫn truyền sóng.
Bao lâu có kết quả siêu âm khớp?
Kết quả siêu âm thường có ngay sau khi kiểm tra. Bác sĩ sẽ đọc hình ảnh, đánh giá tổn thương và cung cấp báo cáo chẩn đoán ngay trong buổi khám.
Siêu âm cơ xương khớp thay thế được MRI hoặc X-quang không?
Siêu âm có ưu thế quan sát mô mềm và quan sát chuyển động thời gian thực, nhưng hạn chế trong đánh giá xương dày hoặc cấu trúc sâu. MRI vẫn cần thiết trong một số trường hợp phức tạp.
Bao lâu nên tái khám hoặc siêu âm lại?
Thời gian tái khám tùy thuộc vào bệnh lý và chỉ định của bác sĩ. Thông thường từ 3–12 tháng hoặc theo dõi quá trình hồi phục sau chấn thương hoặc điều trị.
Tái khám theo chỉ định của bác sĩ
Siêu âm có hỗ trợ điều trị không?
Có. Ngoài chẩn đoán, sóng siêu âm còn được dùng trong vật lý trị liệu để giảm đau, chống viêm, giãn cơ và hỗ trợ hồi phục mô mềm.
Siêu âm cơ xương khớp giúp chẩn đoán và theo dõi các bệnh lý cơ, gân, dây chằng, khớp không xâm lấn, an toàn. Để đặt lịch thăm khám với bác sĩ chuyên khoa và thực hiện siêu âm khớp kịp thời, hãy liên hệ ngay Phòng khám 125 Thái Thịnh - Thai Thinh Medic nhé!
