Tăng huyết áp và đột quỵ là những “kẻ thù thầm lặng”, chúng có mối liên quan chặt chẽ với nhau, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong trên Thế giới. Tình trạng tăng huyết áp kéo dài khiến thành mạch bị tổn thương, tăng nguy cơ hình thành cục máu đông hoặc vỡ mạch máu, dẫn đến đột quỵ. Điều đáng lo ngại là bệnh thường diễn tiến âm thầm, không gây dấu hiệu rõ rệt cho đến khi xuất hiện biến chứng nghiêm trọng. Vậy nguyên nhân gây là gì? Làm thế nào để nhận biết, phát hiện và xử lý kịp thời, tránh biến chứng đáng tiếc? Hãy để Thai Thinh Medic cùng bạn tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Tìm hiểu chung về tăng huyết áp và đột quỵ

Tăng huyết áp là gì?

Tăng huyết áp là tình trạng áp lực máu tác động lên thành động mạch cao hơn mức bình thường trong thời gian dài, khiến tim phải hoạt động nhiều hơn để bơm đủ lượng máu. Nếu không được kiểm soát kịp thời và đúng cách, huyết áp cao có thể gây tổn thương mạch máu và dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như đột quỵ, nhồi máu cơ tim, suy thận. Tăng huyết áp có nhiều loại:

• Tăng huyết áp nguyên phát không xác định được nguyên nhân cụ thể, thường gây ra do lối sống hoặc di truyền.
• Tăng huyết áp thứ phát do bệnh lý nền hoặc các bệnh như thận, rối loạn nội tiết,... gây ra.
• Tăng huyết áp “áo choàng trắng” là khi huyết áp tăng nếu đo ở bệnh viện, phòng khám nhưng khi ở nhà lại bình thường.

Tăng huyết áp là tình trạng áp lực máu tác động lên thành động mạch cao hơn mức bình thường

Đột quỵ là gì?

Đột quỵ hay còn gọi là tai biến mạch máu não, là tình trạng não bị tổn thương nghiêm trọng do dòng máu cung cấp cho một phần não bị gián đoạn hoặc giảm đột ngột. Vì thế, tế bào não không nhận đủ oxy và dưỡng chất, khiến tế bào não chết chỉ sau vài phút và gây mất chức năng não tạm thời hoặc vĩnh viễn.

Đột quỵ có các dạng:

• Đột quỵ thiếu máu não hay nhồi máu não xảy ra khi có cục máu đông hoặc mảng xơ vữa làm tắc nghẽn mạch máu não.
• Đột quỵ xuất huyết não do mạch máu não bị vỡ, gây chảy máu trong não.
• Cơn thiếu máu não thoáng qua gây gián đoạn tạm thời dòng máu lên não, đây thường là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ thực sự.

Đột quỵ là tình trạng não bị tổn thương do dòng máu cung cấp bị gián đoạn

Mối liên hệ giữa tăng huyết áp và đột quỵ

Tăng huyết áp và đột quỵ là những “kẻ thù thầm lặng” nguy hiểm với sức khỏe. Trong đó, tăng huyết áp chiếm 80% nguyên nhân dẫn đến tình trạng đột quỵ. Người bị tăng huyết áp nếu không được kiểm soát sẽ có nguy cơ bị đột quỵ cao gấp 4- 6 lần so với người bình thường. Vì thế tăng huyết áp và đột quỵ có mối quan hệ mật thiết với nhau.

Mối liên hệ giữa tăng huyết áp và đột quỵ:

• Làm hỏng lớp nội mạc mạch máu do áp lực cao gây ra tình trạng thành mạch viêm, xơ cứng, tăng nguy cơ hình thành mảng xơ vữa.
• Hình thành cục máu đông do các mảng xơ vữa và máu đông trôi lên não gây tắc mạch dẫn đến đột quỵ do thiếu máu não.
• Huyết áp cao kéo dài khiến thành mạch yếu đi, dễ bị phình và vỡ, dẫn đến đột quỵ xuất huyết.
• Áp lực máu quá lớn khiến các mao mạch nhỏ trong não dễ bị rách, vỡ gây chảy máu não.

Nguyên nhân gây tăng huyết áp, đột quỵ

Đột quỵ và cao huyết áp có thể gây nên do nhiều yếu tố khác nhau. Bao gồm cả nguyên nhân không thể thay đổi như di truyền hay tuổi tác hoặc các nguyên nhân do lối sống, môi trường.

Nguyên nhân gây tăng huyết áp

Nguyên nhân gây tăng huyết áp là do:

• Do tuổi tác càng lớn, thành mạch máu càng mất đi độ đàn hồi, dễ dẫn đến huyết áp cao.
• Người có bố mẹ hoặc anh chị em bị tăng huyết áp thì có nguy cơ bị cao huyết áp rất cao.
• Nam giới có nguy cơ bị cao huyết áp trước tuổi 55 và nữ giới có nguy cơ cao sau tuổi mãn kinh.
• Do chế độ ăn nhiều muối, khiến cơ thể giữ nước, gây tăng áp lực lên thành mạch máu.
• Thừa cân, béo phì khiến tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu.
• Những người lười vận động, ít tập thể dục làm tăng nhịp tim, giảm tính đàn hồi của mạch máu.
• Người uống rượu bia, hút thuốc lá làm hỏng thành mạch, tăng nhịp tim và huyết áp.
• Chế độ ăn uống thiếu rau xanh và nhiều chất béo bão hòa gây xơ vữa động mạch và cản trở lưu thông máu.
• Bệnh nhân bị thận mãn tính, dẫn đến thận không lọc được Natri và chất lỏng, gây tăng áp lực máu.
• Người bị rối loạn nội tiết dễ mắc các bệnh cường giáp, hội chứng Cushing, bệnh tuyến thượng thận làm tăng huyết áp.
• Người bị ngưng thở khi ngủ gây thiếu oxy lặp đi lặp lại khiến huyết áp tăng cao trong thời gian dài.

Tăng huyết áp chủ yếu do lối sống gây ra

Nguyên nhân gây đột quỵ

Đột quỵ xảy ra khi lưu lượng máu lên não bị gián đoạn, khiến cho tế bào não bị thiếu oxy và nhanh chóng chết đi. Nguyên nhân chính gây đột quỵ được chia thành 2 nhóm chính, là do thiếu máu não và do xuất huyết não.

Đột quỵ do thiếu máu não chiếm đến 85% các ca đột quỵ:

• Nguyên nhân do xơ vữa động mạch khiến mảng bám cholesterol làm hẹp hoặc tắc động mạch não
• Do huyết khối khiến hình thành cục máu đông trong mạch máu não hoặc từ nơi khác di chuyển lên não.
• Huyết khối rung nhĩ gây nhịp tim không đều dễ tạo máu đông trong tim và đi lên não.
• Tăng huyết áp kéo dài gây tổn thương thành mạch, gây hình thành cục máu đông.
• Hẹp động mạch cảnh do các mảng xơ vữa hoặc dị tật mạch máu bẩm sinh.

Thiếu máu não gây nên 85% các ca đột quỵ

Đột quỵ xuất huyết não chiếm 15% các ca đột quỵ:

• Tăng huyết áp nặng là nguyên nhân khiến vỡ mạch máu.
• Vỡ phình mạch não làm vỡ mạch, gây chảy máu não đột ngột.
• Dị dạng mạch máu não, dễ bị vỡ.
• Rối loạn đông máu hoặc dùng thuốc chống đông quá liều làm máu khó đông, tăng nguy cơ chảy máu não.
• Chấn thương sọ não do tai nạn, té ngã,...
• Người hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia,...
• Người bị béo phì, tiểu đường, mỡ máu cao.
• Làm việc căng thẳng trong thời gian dài, ít vận động, ăn nhiều muối và chất béo bão hòa,....

Các biến chứng của tăng huyết áp, đột quỵ

Tăng huyết áp và đột quỵ không chỉ gây ảnh hưởng tức thời mà còn để lại nhiều biến chứng lâu dài, tác động nghiêm trọng đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống. Đó là:

• Huyết áp cao làm tim phải hoạt động quá sức lâu dài dẫn đến suy tim.
• Tăng huyết áp gây tổn thương mạch máu, hình thành cục máu đông, làm tắc mạch vành.
• Mạch máu tại thận bị tổn thương, gây giảm chức năng lọc máu dẫn đến suy thận.
• Gây bệnh cho võng mạc do tăng huyết áp, dẫn đến giảm thị lực hoặc mù lòa.
• Sau đột quỵ rất dễ bị liệt nửa người, ảnh hưởng đến khả năng vận động và sinh hoạt.
• Suy giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ do tổn thương não kéo dài sau đột quỵ.
• Đột quỵ là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu nếu không được xử lý đúng cách và kịp thời.

Tăng huyết áp có thể dẫn đến đột quỵ và hàng loạt các bệnh lý nguy hiểm khád

Dấu hiệu nhận biết tăng huyết áp và đột quỵ

Nắm rõ các dấu hiệu tăng huyết áp và đột quỵ giúp người bệnh và người nhà có thể phòng ngừa và xử lý đúng cách, kịp thời. Bạn nên chú ý đến những dấu hiệu tăng huyết áp để phòng tránh dẫn đến đột quỵ.

Dấu hiệu nhận biết tăng huyết áp

Tăng huyết áp thường diễn tiến âm thầm và các dấu hiệu dễ bị nhầm lẫn sang các vấn đề về sức khỏe khác. Điều đó khiến nhiều người phát hiện muộn khi đã xảy ra biến chứng nguy hiểm. Vì thế, bạn nên chú ý khi có một số triệu chứng cảnh báo:

• Đau đầu âm ỉ hoặc dữ dội ở vùng gáy hoặc trán.
• Bị hoa mắt, chóng mặt xảy ra khi huyết áp tăng nhanh đột ngột.
• Tim đập nhanh hoặc hồi hồi do tim phải làm việc nhiều hơn để bơm đủ máu.
• Khó thở do tim phổi chịu áp lực lớn từ huyết áp cao.
• Người mệt mỏi, mất tập trung do lưu lượng máu lên não giảm, gây ảnh hưởng đến chức năng thần kinh.
• Chảy máu cam thường ít gặp do mạch máu ở mũi bị vỡ vì áp lực cao.
• Mờ mắt hoặc nhìn đôi là dấu hiệu tổn thương mạch máu ở võng mạc.

Các dấu hiệu tăng huyết áp thường bị nhầm lẫn hoặc bỏ qua

Dấu hiệu nhận biết bị đột quỵ

Đột quỵ là tình trạng “khẩn cấp” cần được cấp cứu y tế. Nhận biết các dấu hiệu của đột quỵ sớm giúp xử lý kịp thời trong “thời gian vàng” từ 3- 4.5 giờ, tránh tình trạng đáng tiếc xảy ra.

• Yếu hoặc liệt nửa người, tình trạng tê bì đột ngột hoặc liệt 1 bên tay chân.
• Méo miệng, lệch mặt khi cười, 1 bên miệng bị xệ xuống.
• Khó hoặc không nói được, nói ngọng, không rõ hoặc mất hoàn toàn khả năng giao tiếp.
• Mất thị lực, đột ngột bị mờ mắt, nhìn đôi hoặc mất thị lực 1 bên.
• Mất thăng bằng, đi đứng loạng choạng, chóng mặt dữ dội.
• Đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân, đi kèm buồn nôn hoặc nôn ói.
• Mất ý thức khi đột quỵ nặng.

Nắm rõ các dấu hiệu đột quỵ sớm là “chìa khóa” để cứu mạng bạn và người thân

Hướng dẫn cách xử lý tăng huyết áp và đột quỵ

Điều quan trọng nhất khi xử lý tăng huyết áp và đột quỵ là cần bình tĩnh và xử lý đúng cách. Các bước xử lý như sau:

Khi bị tăng huyết áp:

• Hãy bình tĩnh và từ từ ngồi xuống, tránh vận động mạnh hoặc đổi tư thế đột ngột.
• Kiểm tra huyết áp để xác định mức độ.
• Hít thở sâu và chậm để giảm căng thẳng, hỗ trợ hạ huyết áp tạm thời.
• Dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Tránh ăn mặn, uống cafe, rượu bia khi bị tăng huyết áp.
• Theo dõi trong 30 phút- 1 giờ nếu huyết áp không giảm. Nếu kèm đau ngực, khó thở, mờ mắt nên đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được hỗ trợ.

Kiểm tra huyết áp và sử dụng thuốc được chỉ định để xử lý tình trạng tăng huyết áp đột ngột

Xử lý khi nghi ngờ đột quỵ thì thời gian là yếu tố quyết định. Càng đưa bệnh nhân đến bệnh viện sớm, khả năng cứu sống và phục hồi càng cao.

• Đột quỵ là tình trạng vô cùng nguy hiểm, vì thế, khi có dấu hiệu đột quỵ, bạn cần ngay lập tức gọi cấp cứu 115
• Không tự ý di chuyển hoặc lái xe.
• Thực hiện quy tắc FAST: Kiểm tra mặt có bị méo lệch không, kiểm tra tay có bị yếu, không nâng được không, xem có bị nói ngọng hoặc mất khả năng nói và ghi nhớ thời gian xuất hiện triệu chứng để thông báo với bác sĩ.
• Đặt người bệnh nằm nghiêng người sang 1 bên để tránh bị sặc nếu nôn.
• Không ăn hay uống bất cứ thứ gì để tránh hóc, sặc.
• Nới lỏng quần áo giúp bệnh nhân dễ thở hơn.
• Theo dõi mạch và nhịp thở để sẵn sàng hô hấp nhân tạo và ép tim khi cần thiết.

Gọi cấp cứu ngay khi nghi ngờ có dấu hiệu đột quỵ

Cách phòng ngừa tăng huyết áp, đột quỵ hiệu quả

• Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt. Hạn chế muối, đường tinh luyện và thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán.
• Tập thể dục thường xuyên, hợp lý
• Kiểm soát cân nặng, chỉ số BMI trong khoảng 18.5- 22.9. Nếu thừa cân, hãy giảm cân, đặc biệt là mỡ bụng.
• Hạn chế rượu bia, chất kích thích, không hút thuốc lá
• Quản lý căng thẳng, mệt mỏi
• Ngủ đủ 7- 8 giờ mỗi đêm.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ và kiểm soát bệnh nền, bác sĩ có thể chỉ định siêu âm động mạch cảnh  để loại bỏ nguy cơ cục máu đông, giảm nguy cơ đột quỵ,…
• Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.

Điều chỉnh chế độ dinh dưỡng và sinh hoạt để phòng ngừa tăng huyết áp và đột quỵ

Với những thông tin được chia sẻ từ bài viết mong rằng đã giúp bạn hiểu rõ hơn về tăng huyết áp và đột quỵ. Chủ động phòng ngừa ngay từ hôm nay sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe tim mạch và não bộ, tránh biến chứng đáng tiếc xảy ra. Tại Thai Thinh Medic, chúng tôi cung cấp dịch vụ khám – tư vấn tim mạch toàn diện với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm và trang thiết bị hiện đại. Hãy đặt lịch ngay hôm nay để được kiểm tra sức khỏe và tư vấn giải pháp phòng ngừa phù hợp.