Gân Achilles là gân lớn nhất trong cơ thể, kéo dài từ xương gót chân lên đến các cơ bắp ở bắp chân. Bạn có thể dễ dàng cảm nhận được gân Achilles là một dải mô đàn hồi nằm ở sau mắt cá chân, ngay phía trên gót chân. Gân này đóng vai trò quan trọng giúp bạn duỗi các ngón chân xuống sàn và nhón gót. Nhờ cấu trúc sợi dày đặc, gân Achilles rất khỏe và có thể chịu được lực kéo lên đến 500 kg.

Tuy nhiên, do vùng này có sự lưu thông máu tương đối kém, gân Achilles rất dễ bị tổn thương. Các bác sĩ có thể gọi tình trạng này là viêm gân Achilles. Bạn sẽ cảm thấy nóng rát hoặc căng cứng ở phần dưới chân. Nếu cơn đau trở nên nghiêm trọng, có khả năng gân đã bị rách một phần hoặc bị đứt hoàn toàn.

Triệu chứng chấn thương gân Achilles

Một số dấu hiệu phổ biến cho thấy bạn có thể đã bị tổn thương gân Achilles bao gồm:

• Cảm giác gân Achilles căng cứng vào buổi sáng sau khi ngủ dậy.
• Cảm giác căng hoặc đau dọc theo chiều dài của gân.
• Cơn đau tăng lên khi bạn vận động, đặc biệt là khi chạy hoặc nhảy.
• Đau ở vùng gót chân khi mang giày.
• Đau dữ dội vào ngày hôm sau sau khi thực hiện các hoạt động gắng sức.
• Gân dày lên.
• Xuất hiện gai xương (sự phát triển bất thường của xương).
• Sưng nề kéo dài hoặc tình trạng sưng giảm rồi lại tái phát.

Đau gân Achilles

Dấu hiệu rõ ràng nhất của chấn thương gân Achilles là cảm giác đau ở phía trên gót chân, đặc biệt khi bạn gập duỗi cổ chân hoặc kiễng chân. Cơn đau có thể âm ỉ và thay đổi theo thời gian. Nếu gân bị rách hoặc đứt hoàn toàn, bạn sẽ cảm thấy đau dữ dội và đột ngột. Trong trường hợp này, bạn nên đến khám bác sĩ ngay lập tức.

Nổi cục ở gân Achilles

Sau chấn thương, bạn có thể sờ thấy một cục u xuất hiện ở gân Achilles. Đôi khi, đây là do tình trạng sưng viêm – một dấu hiệu của viêm gân ở mức độ trung bình. Nếu cục u này tồn tại trong thời gian dài, có thể đó là phản ứng của cơ thể đang cố gắng tự phục hồi vùng gân bị tổn thương.

Triệu chứng chấn thương gân Achilles

Các loại chấn thương gân Achilles

Có hai dạng viêm gân Achilles chính, ảnh hưởng đến các vị trí khác nhau của gân:

• Viêm sợi gân Achilles: Ở dạng này, các sợi gân ở phần giữa bị tổn thương, sưng và dày lên. Loại viêm gân này thường gặp ở những người hoạt động thể chất nhiều, đặc biệt là các vận động viên chạy bộ.
• Viêm điểm bám gân Achilles: Dạng này ảnh hưởng đến phần dưới của gót chân, ngay tại vị trí gân bám vào xương gót. Tình trạng này thường đi kèm với sự hình thành gai xương. Viêm điểm bám gân có thể xảy ra với bất kỳ ai, kể cả người không vận động nhiều. Nguyên nhân thường là do cơ bắp chân căng cứng, gây áp lực lớn hơn lên gân Achilles.

Bạn có thể mắc một trong hai dạng viêm gân này, hoặc thậm chí cả hai cùng một lúc.

Các loại chấn thương gân Achilles khác bao gồm:

• Viêm bao hoạt dịch gót chân: Phía sau gót chân có một túi chứa dịch lỏng gọi là bao hoạt dịch, có chức năng đệm cho gân Achilles khi gân trượt qua xương gót. Nếu bạn sử dụng cổ chân hay bàn chân quá mức, bao hoạt dịch này có thể bị kích thích và viêm. Viêm bao hoạt dịch cũng có thể là hậu quả của các bệnh lý như viêm khớp, gout hoặc do mang giày quá chật gây ma sát lên vùng gót chân. Tình trạng này còn được gọi là viêm bao hoạt dịch sau xương gót.
• Đứt gân Achilles: Khi gân Achilles bị đứt làm đôi hoặc tách hoàn toàn khỏi xương gót, bạn có thể nghe thấy một tiếng "bốp" hoặc "rắc" rõ ràng. Đây là hiện tượng đứt gân Achilles, khác biệt với tình trạng viêm gân. Cơn đau thường xuất hiện ngay lập tức và rất dữ dội. Bạn có thể bị bầm tím, sưng tấy và gặp khó khăn trong việc duỗi các ngón chân xuống hoặc đẩy mũi chân khi bước đi.

Phân biệt viêm gân Achilles và thoái hóa gân (tendinosis)

• Viêm gân Achilles: Là tình trạng viêm cấp tính, diễn ra trong thời gian ngắn.
• Thoái hóa gân Achilles: Là một tình trạng mãn tính, kéo dài. Các tế bào bên trong gân bắt đầu thoái hóa, gây ảnh hưởng đến chức năng bình thường của gân.

Các loại chấn thương gân Achilles

Nguyên nhân gây chấn thương gân Gót Achilles

Chấn thương gân Achilles thường xảy ra trong các hoạt động đòi hỏi sự tăng tốc, giảm tốc hoặc xoay người đột ngột như:

• Chạy bộ
• Thể dục dụng cụ
• Múa
• Bóng đá
• Bóng chày
• Bóng rổ
• Tennis
• Bóng chuyền

Các chấn thương này thường xảy ra khi bạn đột ngột bắt đầu di chuyển – ví dụ điển hình là động tác đạp chân khởi đầu trong một cuộc đua. Hành động bất ngờ này có thể khiến gân không kịp thích nghi với lực tác động và dẫn đến tổn thương. Ngoài ra, nếu bạn lặp đi lặp lại các hoạt động có tác động mạnh trong một thời gian dài, gân Achilles cũng có nguy cơ bị tổn thương – tình trạng này được gọi là chấn thương do căng thẳng lặp đi lặp lại.

Tuy nhiên, không nhất thiết bạn phải là một vận động viên mới có thể bị chấn thương gân Achilles. Một tai nạn bất ngờ như bước hụt vào hố hoặc ngã từ trên cao cũng có thể gây đứt gân Achilles.

Nguyên nhân gây chấn thương gân Gót Achilles

Nguy cơ gây chấn thương gân Achilles

Nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ chấn thương gân Achilles như:

• Thường xuyên đi giày cao gót, gây áp lực lớn lên gân.
• Bàn chân bẹt, khiến vòm chân sụp xuống khi bước đi, gây kéo căng cơ và gân.
• Cơ bắp chân hoặc gân Achilles bị căng cứng.
• Có gai xương ở vùng gân gót chân.
• Tăng đột ngột thời gian hoặc cường độ tập luyện.
• Bắt đầu một môn thể thao mới mà cơ thể chưa thích nghi.
• Đi giày không vừa vặn hoặc không phù hợp với loại hình hoạt động đang thực hiện.
• Tập luyện trên bề mặt địa hình không bằng phẳng.
• Đang sử dụng thuốc glucocorticoid (thuốc steroid) hoặc kháng sinh nhóm fluoroquinolone.
• Mắc các bệnh lý mạn tính làm suy yếu gân Achilles như viêm khớp dạng thấp, lupus, gout hoặc tiểu đường.

Nguy cơ đứt gân Achilles sẽ cao hơn nếu bạn:

• Là nam giới
• Độ tuổi 30 đến 40
• Tham gia các môn thể thao đòi hỏi chạy nhảy nhiều 
• Tiêm steroid vào vùng mắt cá chân (có thể làm yếu gân Achilles ở gần vị trí tiêm)
• Thừa cân hoặc béo phì

Chẩn đoán chấn thương gân Achilles

Đôi khi, bác sĩ có thể nhầm lẫn chấn thương gân Achilles với bong gân mắt cá chân. Để đưa ra chẩn đoán chính xác, bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc khám lâm sàng. Họ có thể yêu cầu bạn đi bộ hoặc chạy nhẹ để quan sát những bất thường trong dáng đi có thể dẫn đến chấn thương.

Một phương pháp kiểm tra khác thường được sử dụng là nghiệm pháp bóp bắp chân. Bạn sẽ quỳ trên ghế hoặc nằm sấp trên bàn khám.Bác sĩ sẽ bóp nhẹ bắp chân bên chân lành. Nếu gân Achilles còn nguyên vẹn, động tác này sẽ kéo gân và làm bàn chân bạn cử động. Sau đó, họ sẽ thực hiện tương tự với chân bị nghi ngờ tổn thương. Nếu gân Achilles đã bị đứt, bàn chân sẽ không cử động do cơ bắp chân không còn liên kết với bàn chân.

Bác sĩ cũng có thể kiểm tra phạm vi vận động của khớp cổ chân để đánh giá khả năng cử động của bạn. Ngoài ra, họ có thể chỉ định chụp X-quang hoặc MRI để xác định mức độ tổn thương của gân và từ đó lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp nhất.

Chẩn đoán chấn thương gân Achilles

Điều trị chấn thương gân Achilles

Chấn thương gân Achilles ở mức độ nhẹ đến trung bình thường có thể tự lành. Để thúc đẩy quá trình hồi phục diễn ra nhanh hơn, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

• Nghỉ ngơi: Tránh dồn trọng lượng lên chân bị thương nhiều nhất có thể. Bạn có thể phải sử dụng nạng để hỗ trợ di chuyển.
• Chườm đá: Đắp túi đá lên vùng bị thương trong khoảng 20 phút mỗi lần và thực hiện nhiều lần trong ngày khi cần thiết để giảm đau và sưng.
• Băng ép chân: Sử dụng băng thun quấn nhẹ nhàng quanh cẳng chân và mắt cá chân để giúp giảm sưng.
• Kê cao chân: Gác chân lên gối khi ngồi hoặc nằm để hỗ trợ giảm sưng.
• Dùng thuốc giảm đau kháng viêm: Các loại thuốc NSAID như ibuprofen hoặc naproxen có thể giảm đau và sưng. Hãy làm theo hướng dẫn trên bao bì để tránh tác dụng phụ như chảy máu hoặc loét dạ dày. Nên uống thuốc khi ăn. Tham khảo ý kiến bác sĩ trước nếu bạn có dị ứng, bệnh lý nền hoặc đang dùng thuốc/supplement khác. Nếu bạn thấy cần dùng NSAID lâu hơn 7 - 10 ngày, hãy báo cho bác sĩ.
• Sử dụng miếng lót nâng gót chân: Bác sĩ có thể khuyên bạn sử dụng thêm miếng lót gót vào giày để giảm áp lực trực tiếp lên gân Achilles. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ về loại miếng lót phù hợp với tình trạng của bạn.
• Thực hiện các bài tập kéo giãn và tăng cường sức mạnh: Bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu sẽ hướng dẫn bạn các bài tập phù hợp với giai đoạn phục hồi.
• Tập các hoạt động nhẹ nhàng: Khi bác sĩ cho phép, bạn có thể bắt đầu tập các môn thể thao ít tác động mạnh như bơi lội để hỗ trợ quá trình phục hồi chức năng.

Băng đai hỗ trợ viêm gân Achilles

Nếu bạn bị bong gân nhẹ, bác sĩ có thể hướng dẫn bạn cách quấn băng hỗ trợ gân Achilles. Một loại băng đặc biệt gọi là băng dán cơ Kinesiology (KT tape) có thể giúp giảm áp lực lên gân khi bạn vận động. Trong trường hợp chấn thương nặng hơn, bác sĩ có thể yêu cầu cố định mắt cá chân trong giai đoạn đầu. Bạn có thể cần phải mang giày tập đi đặc biệt, nẹp cố định hoặc bó bột để giữ bàn chân ở tư thế gập xuống (duỗi lòng bàn chân) hoặc bác sĩ có thể chỉ định dùng nẹp ban đêm, giúp kéo giãn gân Achilles trong lúc ngủ.

Điều trị chấn thương gân Achilles

Dấu hiệu cần gặp bác sĩ ngay

Chấn thương gân Achilles thường không phải là một tình huống cấp cứu nhưng nếu bạn gặp bất kỳ dấu hiệu nào sau đây, hãy gọi điện thoại cho bác sĩ hoặc đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám kịp thời:

• Bạn nghe tiếng “bốp” hoặc “rắc” khi tại thời điểm bị thương.
• Bạn không thể đứng hoặc dồn trọng lượng lên chân hoặc mắt cá chân bị thương.
• Cơn đau dữ dội khiến bạn mất ngủ.
• Chân bị sưng to một cách bất thường.
• Màu sắc da chân thay đổi rõ rệt.
• Mắt cá chân hoặc bàn chân cảm thấy nóng hoặc lạnh bất thường so với phần còn lại của chân.
• Có dấu hiệu nhiễm trùng (sốt cao, mệt mỏi toàn thân).

Phẫu thuật gân Achilles

Trong trường hợp gân Achilles bị đứt hoàn toàn, bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật để khâu nối lại gân. Phương pháp này thường được ưu tiên cho những người trẻ tuổi và những người có mức độ hoạt động thể chất cao.

Phẫu thuật nên được thực hiện trong vòng 4 tuần sau khi chấn thương xảy ra. Bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ ở phía sau mắt cá chân để tiếp cận và khâu nối các đầu gân Achilles bị đứt lại với nhau. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể gia cố thêm bằng cách khâu các gân lân cận để tăng cường độ bền chắc cho gân đã được phục hồi. Tỷ lệ thành công của phẫu thuật gân Achilles thường khá cao, dao động từ 80 đến 90%.

Đối với những người lớn tuổi, ít vận động hoặc chỉ bị đứt một phần gân, bác sĩ có thể không chỉ định phẫu thuật. Hướng điều trị không phẫu thuật sẽ bao gồm:

• Vật lý trị liệu để phục hồi chức năng vận động.
• Tự thực hiện các bài tập kéo giãn và tăng cường sức mạnh cho gân và cơ bắp chân.
• Có thể áp dụng các liệu pháp hỗ trợ như sóng siêu âm trị liệu hoặc sóng xung kích.
• Sử dụng bó bột, giày tập đi đặc biệt hoặc miếng lót nâng gót chân để giảm áp lực lên gân và cố định vùng tổn thương.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng hướng điều trị không phẫu thuật thường kéo dài thời gian hồi phục hơn và có nguy cơ tái chấn thương cao hơn so với phẫu thuật.

Phẫu thuật gân Achilles

Phục hồi chấn thương gân gót chân (Achilles)

Quá trình phục hồi sau chấn thương gân Achilles có thể kéo dài vài tháng, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tổn thương. Tốc độ hồi phục cũng khác nhau ở mỗi người. Bạn vẫn có thể thực hiện một số hoạt động nhẹ nhàng trong quá trình gân lành, tuy nhiên cần hỏi ý kiến bác sĩ xem bạn được phép làm gì. Tuyệt đối không nên vội vàng quay trở lại các hoạt động thể chất cường độ cao như trước đây cho đến khi bạn đáp ứng được các tiêu chí sau:

• Bạn có thể cử động chân bị thương một cách dễ dàng và linh hoạt như chân lành.
• Bạn cảm thấy chân bị thương khỏe mạnh tương đương với chân lành.
• Bạn không còn cảm thấy đau khi đi bộ, chạy bộ, chạy nước rút hoặc nhảy.

Việc vận động quá sớm khi gân gót chân chưa lành hoàn toàn có thể dẫn đến tái chấn thương và gây ra các cơn đau kéo dài. Bạn có thể giảm thiểu nguy cơ này bằng cách thay thế các môn thể thao tác động mạnh như chạy bộ bằng các bài tập nhẹ nhàng hơn như bơi lội hoặc đạp xe.

Phục hồi chấn thương gân gót chân (Achilles)

Phòng ngừa chấn thương gân gót chân

Để bảo vệ gân gót chân và giảm nguy cơ chấn thương, bạn nên thực hiện các biện pháp sau:

• Thường xuyên tập các bài tập kéo giãn và tăng cường sức mạnh cho cơ bắp chân.
• Dành thời gian khởi động kỹ lưỡng trước mỗi buổi tập và thả lỏng cơ sau khi tập luyện.
• Tránh chạy hoặc tập luyện trên các bề mặt địa hình không bằng phẳng.
• Tăng dần thời gian và cường độ tập luyện một cách từ từ, tránh tăng đột ngột.
• Mang giày có khả năng hỗ trợ tốt cho bàn chân và vừa vặn.
• Ngừng tập luyện ngay lập tức nếu bạn cảm thấy đau hoặc căng tức ở vùng bắp chân hoặc gót chân.

Bài tập kéo giãn gân Achilles

Việc tăng cường sức mạnh cho cơ bắp chân có thể giúp giảm áp lực đáng kể lên gân Achilles. Các bài tập dưới đây khá đơn giản và bạn có thể tự thực hiện tại nhà. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và phù hợp với tình trạng của bạn, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi thực hiện:

• Duỗi bắp chân:  Đứng cách tường khoảng một sải tay, hơi nghiêng người về phía trước. Duỗi thẳng một chân, giữ gót chân chạm đất; chân còn lại bước lên gần tường hơn và hơi gập gối. Từ từ đẩy nhẹ hông về phía tường cho đến khi bạn cảm nhận được sự kéo giãn ở bắp chân của chân đang duỗi thẳng. Giữ tư thế này trong 10 giây, sau đó đổi bên. Lặp lại động tác này tối đa 20 lần cho mỗi bên chân.
• Nâng gót chân: Ngồi thoải mái trên ghế, đặt hai bàn chân phẳng trên sàn. Cố gắng nâng cao gót chân lên khỏi sàn trong khi vẫn giữ phần trước của bàn chân tiếp xúc với mặt đất. Giữ tư thế nâng gót trong 30 giây và lặp lại động tác này 5 lần.
• Tăng cường phần bắp chân dưới: Đứng thẳng trước quầy bếp hoặc một bề mặt chắc chắn để giữ thăng bằng, hơi cong gối. Bám nhẹ vào quầy để ổn định cơ thể, sau đó từ từ nhón cao gót chân lên rồi hạ xuống. Thực hiện động tác này khoảng 30 lần.

Bài tập kéo giãn gân Achilles

Câu hỏi thường gặp về chấn thương gân Achilles

Gân Achilles bị căng mất bao lâu để hồi phục?

Vị trí dễ bị chấn thương nhất là nơi gân nối với bắp chân – khu vực này nhận ít máu hơn nên hồi phục chậm. ạn có thể cảm thấy khó chịu ở vùng này trong vài tháng.

Trong trường hợp bạn bị rách hoặc đứt gân Achilles và cần phải phẫu thuật, bạn có thể mất đến một năm mới có thể vận động lại như trước. Việc tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của bác sĩ và tích cực phối hợp với chuyên viên vật lý trị liệu đóng vai trò then chốt để đạt được sự phục hồi tốt nhất.

Gân Achilles – dải gân lớn nối gót chân với cơ bắp chân – rất dễ bị tổn thương, đặc biệt là với người hay chạy bộ. Hầu hết các trường hợp căng cơ nhẹ có thể được điều trị tại nhà bằng các biện pháp chăm sóc cơ bản. Tuy nhiên, các chấn thương gân Achilles nghiêm trọng hơn có thể đòi hỏi vật lý trị liệu chuyên sâu hoặc thậm chí phẫu thuật. Biện pháp tốt nhất để bảo vệ gân gót chân là thường xuyên thực hiện các bài tập kéo giãn cẳng chân và tăng cường sức mạnh cho cơ bắp chân.

Nguồn: https://www.webmd.com/fitness-exercise/achilles-tendon-injury