Mỗi chỉ số trong kết quả siêu âm đều mang theo những ý nghĩa riêng về sự phát triển của thai nhi. Một trong số đó là chỉ số HC - một chỉ số phản ánh sự phát triển của hộp sọ và não thai nhi. Vậy cụ thể chỉ số HC trong siêu âm thai là gì và có vai trò ra sao trong việc đánh giá sức khỏe bé yêu?

1. Chỉ số HC trong siêu âm thai là gì?

HC là viết tắt của cụm từ tiếng Anh Head Circumference, nghĩa là chu vi vòng đầu của thai nhi. Đây là một trong những chỉ số cơ bản và quan trọng trong các lần siêu âm thai kỳ, thường được dùng để đánh giá mức độ phát triển của não bộ cũng như cấu trúc hộp sọ của thai nhi.

Chỉ số HC được đo thông qua kỹ thuật siêu âm 2D hoặc 3D. Việc đo lường chính xác đòi hỏi bác sĩ phải thực hiện siêu âm ở mặt cắt vòng đầu chuẩn - là mặt phẳng cắt đi qua đồi thị và vách ngăn. Đầu dò phải vuông góc với trục trung tâm của đầu, do đó bán cầu não và xương sọ phải đối xứng, tránh tình trạng đo lệch hoặc sai số do tư thế đầu thai nhi không chuẩn.

Đơn vị của chỉ số HC thường là millimet (mm) hoặc centimet (cm). Trong các máy siêu âm hiện đại, bác sĩ có thể sử dụng công cụ vẽ elip xung quanh xương sọ để tính chu vi đầu một cách trực tiếp. Trường hợp không có hỗ trợ tự động, chỉ số HC có thể được tính gián tiếp bằng công thức:

HC = 1,62 × (BPD + OFD)

Trong đó:

• BPD là đường kính lưỡng đỉnh
• OFD là đường kính xương chẩm

Việc đo lường chính xác HC có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc đánh giá sự phát triển của thai nhi theo từng giai đoạn, cũng như sàng lọc sớm các dấu hiệu bất thường liên quan đến não bộ hoặc hộp sọ.

Chỉ số HC trong siêu âm thai là gì?

2. Vai trò của chỉ số HC trong theo dõi thai kỳ

Chỉ số HC có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá toàn diện sức khỏe và sự phát triển của thai nhi. Sau đây là những vai trò nổi bật của chỉ số HC trong siêu âm thai:

2.1. Đánh giá sự phát triển não bộ và hộp sọ của thai nhi

HC phản ánh trực tiếp quá trình hình thành và phát triển của não bộ trong tử cung. Chỉ số này sẽ giúp bác sĩ xác định xem hộp sọ và não của bé có phát triển cân đối, đúng lộ trình hay không. Những bất thường như đầu nhỏ hay đầu to có thể được phát hiện sớm thông qua việc theo dõi chỉ số HC theo từng tuần thai, từ đó hỗ trợ chẩn đoán các rối loạn phát triển thần kinh hoặc bệnh lý liên quan đến di truyền, nhiễm trùng bẩm sinh,... Đây là lý do chỉ số này luôn được theo dõi sát sao trong các mốc khám thai quan trọng.

2.2. Ước tính tuổi thai và cân nặng thai nhi

Chỉ số HC thường được kết hợp với các chỉ số siêu âm khác như đường kính lưỡng đỉnh (BPD), chu vi bụng (AC) và chiều dài xương đùi (FL) để xác định cân nặng thai nhi. Trong tam cá nguyệt thứ 2, các chỉ số này có thể cho phép bác sĩ ước tính tuổi thai và ngày dự sinh cho mẹ bầu.

2.3. Hỗ trợ đánh giá kích thước thai nhi để tư vấn phương thức sinh nở

Thông qua chỉ số HC, bác sĩ có thể ước lượng kích thước tổng thể của thai nhi, đặc biệt là ở giai đoạn cuối thai kỳ để cân nhắc việc lựa chọn phương pháp sinh phù hợp, giúp giảm nguy cơ tai biến khi sinh. Chẳng hạn, nếu vòng đầu thai nhi quá lớn, bác sĩ có thể chỉ định sinh mổ thay vì sinh thường để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Vai trò của chỉ số HC trong theo dõi thai kỳ

3. Khi nào có thể đo chỉ số HC trong siêu âm thai?

Thông thường, chỉ số HC trong siêu âm thai bắt đầu được đo và theo dõi từ tuần thai thứ 12 trở đi. Đây là giai đoạn mà thai nhi đã phát triển đủ để các bộ phận như đầu và hộp sọ hình thành rõ ràng, cho phép bác sĩ đánh giá chu vi vòng đầu một cách chính xác. Trước mốc thời gian này, phôi thai còn quá nhỏ, cấu trúc chưa hoàn thiện nên việc đo chỉ số HC không mang lại kết quả đáng tin cậy.

Đặc biệt, trong tam cá nguyệt thứ ba (tuần 28 đến tuần 40), các chỉ số như HC và BPD được đo lường đều đặn nhằm phục vụ công tác sàng lọc trước sinh. Đây là thời điểm vàng để đánh giá tốc độ phát triển não bộ, xác định kích thước đầu bé khi chuẩn bị sinh, từ đó hỗ trợ dự đoán phương pháp sinh phù hợp cho mẹ bầu (sinh thường hay sinh mổ).

4. Chỉ số HC bao nhiêu là bình thường?

Chỉ số HC trong siêu âm thai ở mỗi trẻ là khác nhau và có sự khác biệt theo từng giai đoạn thai kỳ. Nếu HC nằm trong ngưỡng tham chiếu phù hợp với tuổi thai thì mẹ bầu có thể yên tâm rằng bé đang phát triển bình thường.

Sau đây là bảng chỉ số HC tham khảo theo từng tuần thai, giúp mẹ dễ dàng theo dõi sự phát triển của con yêu:

Bảng chỉ số HC tham khảo theo từng tuần thai

5. Những bất thường liên quan đến chỉ số HC

Việc theo dõi chỉ số HC trong siêu âm thai không chỉ nhằm đánh giá sự phát triển bình thường của não bộ thai nhi mà còn giúp phát hiện sớm các bất thường có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và trí tuệ của bé sau này. Sau đây là hai tình huống có thể gặp phải khi chỉ số HC lệch khỏi ngưỡng an toàn:

5.1. Chỉ số HC nhỏ hơn bình thường

Khi chu vi vòng đầu của thai nhi thấp hơn mức trung bình, đây có thể là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ tật đầu nhỏ – một tình trạng mà não không phát triển đủ kích thước cần thiết, dẫn đến hộp sọ thu hẹp bất thường. Chỉ đó HC nhỏ hơn bình thường có thể là hệ quả:

• Mẹ bầu từng nhiễm virus trong thai kỳ như virus Zika, Rubella, Thủy đậu...
• Dị tật bẩm sinh hệ thần kinh như hẹp hộp sọ, não thất bất thường, bệnh nhăn não hoặc các rối loạn phát triển vùng đại não.
• Rối loạn nhiễm sắc thể, đột biến gen hoặc yếu tố di truyền trong gia đình.
• Thai nhi thiếu oxy mãn tính, khiến não không đủ điều kiện phát triển bình thường.
• Chế độ dinh dưỡng không cân đối, mẹ bầu làm việc quá sức hoặc bị căng thẳng kéo dài trong thai kỳ.

Tình trạng này khiến trẻ sinh ra dễ mắc rối loạn về thần kinh, nhận thức, chậm phát triển và bị co giật. Khi siêu âm thấy chỉ số HC nhỏ hơn bình thường, bác sĩ có thể chỉ định siêu âm doppler, MRI thai nhi hoặc xét nghiệm di truyền để đánh giá nguy cơ bất thường nghiêm trọng.

5.2. Chỉ số HC lớn hơn bình thường

Trái ngược với đầu nhỏ, chỉ số HC cao bất thường có thể là dấu hiệu của các tình trạng như:

• Đầu to lành tính do di truyền
• Não úng thủy
• U não
• U xơ thần kinh
• Não phì đại
• Xơ cứng củ
• Các bất thường về cấu trúc não bộ khác. 

Tuy nhiên, theo thống kê có khoảng 50% trẻ mắc dị tật đầu to không thể phát triển bình thường. Bởi vậy, mẹ bầu có thai mang chỉ số HC cao vẫn cần theo dõi kỹ để loại trừ các rối loạn nguy hiểm.

Trong các trường hợp HC quá lớn, nhất là khi đi kèm với cân nặng thai nhi vượt ngưỡng 4kg, bác sĩ thường chỉ định sinh mổ chủ động do mẹ bầu có nguy cơ rách tầng sinh môn cao hoặc thai bị ngạt trong quá trình chuyển dạ, không thể sinh thường.

Những bất thường liên quan đến chỉ số HC

6. Mẹ bầu nên làm gì khi phát hiện chỉ số HC bất thường trên siêu âm thai?

Khi chỉ số HC (chu vi vòng đầu thai nhi) lệch khỏi giá trị bình thường, mẹ bầu không nên quá lo lắng. Chỉ một lần siêu âm với kết quả bất thường chưa đủ cơ sở để kết luận thai nhi gặp vấn đề nghiêm trọng. Lúc này, mẹ cần bình tĩnh phối hợp với bác sĩ để thực hiện các bước đánh giá chuyên sâu như sau:

• Tái khám và siêu âm lại sau 1 - 2 tuần để kiểm tra lại. Nếu kết quả tiếp tục bất thường, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm bổ sung
• Ngoài siêu âm 2D cơ bản, bác sĩ có thể chỉ định siêu âm 4D, siêu âm doppler màu hoặc siêu âm hình thái thai nhi để quan sát chi tiết cấu trúc não bộ, hộp sọ và mạch máu. Những kỹ thuật này giúp đánh giá tổng thể sự phát triển của thai, loại trừ nguy cơ dị tật bẩm sinh và chẩn đoán cụ thể nguyên nhân dị tật.
• Chụp MRI thai nhi nếu cần để khảo sát các bất thường trong não bộ mà siêu âm không thể phát hiện rõ. Phương pháp này thường được áp dụng khi nghi ngờ dị tật thần kinh nhưng cần có hình ảnh xác thực hơn trước khi đưa ra chẩn đoán cuối cùng.
• Chọc ối áp dụng khi cần chẩn đoán xác định nguyên nhân khiến chu vi vòng đầu thai nhi bất thường. Mẫu nước ối được lấy bằng kim chuyên dụng dưới hướng dẫn của siêu âm, sau đó được đem đi phân tích di truyền học, đột biến gen hoặc nhiễm khuẩn/virus. Thủ thuật này chỉ được thực hiện tại các cơ sở chuyên khoa có trang thiết bị và nhân sự đủ điều kiện vì có nguy cơ gây biến chứng nhỏ.

Bên cạnh đó, mẹ bầu nên duy trì khám thai định kỳ để theo dõi sát diễn tiến chỉ số HC cũng như toàn trạng của thai nhi. Bác sĩ sẽ tổng hợp nhiều yếu tố để đánh giá tăng trưởng thai nhi toàn diện và đưa ra chỉ định phù hợp về cách sinh, thời điểm sinh,...

Mẹ bầu nên làm gì khi phát hiện chỉ số HC bất thường trên siêu âm thai?

7. Giải đáp một số câu hỏi thường gặp

7.1. Chỉ số HC có xác định được giới tính thai nhi không?

Chỉ số HC hoàn toàn không liên quan đến giới tính của thai nhi. Thông số này chỉ phản ánh mức độ phát triển của não bộ và hộp sọ của bé, được sử dụng để theo dõi sự tăng trưởng và phát hiện sớm các bất thường hình thái học nếu có.

Để biết giới tính, bác sĩ thường dựa vào hình ảnh cơ quan sinh dục khi siêu âm ở tuần thai phù hợp hoặc xét nghiệm di truyền như NIPT trong tam cá nguyệt đầu tiên.

7.2. Có cải thiện được chỉ số HC bằng dinh dưỡng không?

Chỉ số HC được quyết định phần lớn bởi yếu tố di truyền và tốc độ phát triển tự nhiên của thai nhi. Tuy nhiên, mẹ vẫn có thể tăng cường dinh dưỡng để hỗ trợ sự phát triển não bộ của thai nhi, từ đó góp phần giúp chu vi vòng đầu tăng trưởng đúng chuẩn. Các nhóm chất quan trọng mẹ nên bổ sung gồm:

• DHA và Omega-3: Góp phần hoàn thiện cấu trúc não và hệ thần kinh trung ương của thai nhi, có nhiều trong cá hồi, cá thu, hạt lanh, trứng…
• Acid folic: Ngăn ngừa dị tật ống thần kinh, hỗ trợ hình thành não bộ từ giai đoạn sớm. Acid folic có trong rau xanh, bơ, đậu, ngũ cốc nguyên cám…
• Choline: Tham gia vào quá trình phát triển tế bào não của thai nhi. Có mặt nhiều trong trứng, gan, thịt nạc…
• Sắt và kẽm: Giúp vận chuyển oxy và hỗ trợ cấu trúc thần kinh phát triển ổn định.

Ngoài chế độ ăn, mẹ cần tránh căng thẳng kéo dài, thiếu ngủ, hoặc tiếp xúc với chất độc hại (thuốc lá, hóa chất) do đây đều là những yếu tố ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển não bộ của thai nhi.

Có cải thiện được chỉ số HC bằng dinh dưỡng không?

8. Siêu âm thai - theo dõi thai kỳ toàn diện tại Thai Thinh Medic

Việc theo dõi chỉ số HC và các chỉ số sinh trắc học khác trong suốt thai kỳ là vô cùng quan trọng để đảm bảo thai nhi đang phát triển khỏe mạnh và an toàn. Tại Thai Thinh Medic, mẹ bầu được chăm sóc toàn diện với sự kết hợp giữa thiết bị siêu âm hiện đại, bác sĩ sản khoa giàu kinh nghiệm và quy trình khám thai khoa học, an toàn.

• Trang thiết bị tiên tiến: Phòng khám đã nâng cấp toàn bộ hệ thống máy siêu âm lên công nghệ 5D giúp đo lường chính xác chỉ số HC, BPD, FL, AC và phát hiện sớm các bất thường của thai nhi, hỗ trợ quản lý thai kỳ hiệu quả.
• Đội ngũ bác sĩ tận tâm, chuyên môn cao: Thai Thinh Medic quy tụ các bác sĩ sản khoa và bác sĩ chẩn đoán hình ảnh có thâm niên nhiều năm trong nghề, giúp mẹ an tâm trong từng lần khám.
• Theo dõi thai kỳ sát sao – tư vấn rõ ràng: Mỗi thai phụ đều được lập hồ sơ theo dõi riêng, đảm bảo việc siêu âm định kỳ hiệu quả và có cơ sở đánh giá toàn diện sự phát triển của thai nhi.
• Hỗ trợ làm hồ sơ sinh tại Bệnh viện Phụ sản Hà Nội: Giúp mẹ tiết kiệm thời gian, không phải tự mình xử lý các thủ tục hành chính phức tạp.
• Không gian khám tiện nghi, riêng tư: Phòng siêu âm và khám thai được thiết kế hiện đại, đảm bảo sự riêng tư và thoải mái cho mẹ bầu trong suốt quá trình theo dõi.

Thai Thinh Medic cam kết đồng hành cùng mẹ bầu với dịch vụ y tế chất lượng, quy trình thăm khám hiệu quả và sự tư vấn tận tình, chu đáo.

Thai Thinh Medic - địa chỉ khám thai, quản lý thai kỳ trọn vẹn uy tín tại Hà Nội

Việc nắm rõ chỉ số HC trong siêu âm thai là gì sẽ giúp mẹ bầu chủ động hơn trong quá trình theo dõi sự phát triển của bé. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy thăm khám kịp thời để được bác sĩ tư vấn chi tiết và đảm bảo thai nhi phát triển toàn diện mẹ nhé!

Liên hệ hotline 097 288 1125 hoặc 0243 853 5522 để được tư vấn và đặt lịch khám tại Thai Thinh Medic ngay!